6-klass 1-Laboratoriya jumısı Iyinli tárezide deneniń massasın όlshew Kerekli ásbaplar

6-klass
2-Laboratoriya jumısı
Qattı deneniń tıǵızlıǵın anıqlaw
Kerekli ásbaplar. Iyinli tárezi (tasları menen), ólshew sızǵıshı, tuwrı múyeshli parallelepiped kórinisindegi aǵashtan, plastmassadan, metalldan jasalǵan deneler. Tuwrı geometriyalıq kóriniske iye bolmaǵan predmetler (kishkene qayshı, qálem ushın shıǵarǵısh), suw, menzurka.
Jumıstı orınlaw. 1.Tuwrı múyeshli parallelepiped kórinisindegi denelerden birewi alınıp,
onıń uzınlıǵı (l1), eni (l2) hám biyikligi (l3), sızǵısh járdeminde ólshenedi (20-súwret). Nátiyje boyınsha V = l1· l2· l3 kólem esaplanadı.
2. Táreziniń bir pállesine tuwrı múyeshli parallelepiped qoyıp, ekinshi pállesine taslar salınıp teńlestiriledi. Taslarǵa qarap deneniń massası m anıqlanadı.
3. _{ } =m_dene/V formula járdeminde deneniń tıǵızlıǵı esaplap tabıladı.
4. Joqarıda kórsetilgendey, tájiriybe basqa parallelepipedler menen ótkerilip, olardıń da tıǵızlıqları anıqlanadı.
5. Ólshew hám esaplaw nátiyjeleri tómendegi kestege jazıladı.

Dene	Eni, sm	Uzınlıǵı, sm	Biyikligi, sm	Kólemi‚ sm^3	Massası, g	Tıǵızlıǵı, g/sm^3
Aǵash parallelepiped
Plastmassa parallelepiped
Metall parallelepiped

6. Tuwrı geometriyalıq kóriniske iye bolmaǵan denelerden birewiniń massası m_dene tárezide ólshep alınadı.

7. Menzurkaǵa dene salınǵanda suwdıń qáddi ólshew sızıǵınan ótip ketpeytuǵın dárejede suw quyıladı. Dáslepki suw qáddi V₁ jazıp alınadı.
8. Massası anıqlanǵan dene jipke baylap menzurkaǵa túsiriledi.
Bunda suw qáddi kóteriledi (17-súwretke qarań). Suwdıń dene
batırılǵandaǵı qáddi V₂ ólshep alınadı.
9. V_dene = V₂ – V₁ formuladan dene kólemi esaplanadı.
10. _{ dene}= m_dene/ V_dene den dene tıǵızlıǵı esaplap tabıladı.
11. Tájiriybe basqa dene menen tákirarlanadı hám nátiyjeler kestege jazıladı.

№	Dene	V1, sm^3	V2, sm^3	Vdene, sm^3	m,g	  , gr/ sm^3
1
2

6-klass
3-Laboratoriya jumısı
Dinamometr járdeminde kúshlerdi όlshew
Kerekli ásbaplar. Dinamometr, hár túrli massadaǵı deneler, rezina, ushında ilmegi bar tegis taxtasha, stol.
Jumıstı orınlaw.
1. Awırlıq kúshin ólshew. Dinamometrdi alıp shkalasın úyreniń. Dinamometrdiń ólshew shegarasın hám anıqlıq dárejesin jazıp alıń. Dinamometrdi shtativke bekitip, onıń ilmegine hár túrli massalı denelerdi ildiriń (24-súwretke qarań). Hár saparı dinamometr kórsetiwlerin jazıp alıń.
2. Súykeliw kúshin ólshew.
1-tájiriybe. Stol ústine ushında ilmegi bar tegis taqtayshanı qoyıń. Dinamometr ilmegin taqtaysha ilmeginen ótkeriń (25-súwret).

25-súwret
Dinamometr ushınan uslap, ásten tartıń. Dene ornınan qozǵalǵannan baslap, ilajı barınsha deneni júdá áste teń ólshewli qozǵalısqa keltiriń. Usı halattaǵı dinamometr kórsetiwin jazıp alıń.
2-tájiriybe. Taxtasha ústine 1 kg lı tastı qoyıń. Tájiriybeni tákirarlań. Dinamometr kórsetkishinen paydalanıp, súykeliw kúshin anıqlań. Taxtasha ústine qoyılǵan júklerdiń shamasın ózgertip, súykeliw kúshlerin anıqlań.
3.* S e r p i m l i l i k k ú s h i n ó l s h e w. 1-tájiriybe. Dinamometrdiń tiykarǵı bólegi prujina bolǵanlıqtan oǵan júk ildirilgende, júktiń awırlıǵı prujinanıń serpimlilik kúshine teń boladı.

26-súwret
2-tájiriybe. Rezinanıń serpimlilik kúshin ólshew ushın taxtasha hám dinamometr aralıǵına l₀ = 15–20 sm uzınlıqtaǵı rezina jalǵanadı. Dinamometrdiń ushınan uslap, júk
teń ólshewli qozǵalatuǵın halatta tartıladı (26-súwret). Bunda rezina sozıladı hám onda payda bolǵan serpimlilik kúshi dinamometr kórsetiwinen jazıp alınadı.