6-Ma’ruza: Kiberxavfsizlikning ijtimoiy va etik jihatlari

6-Ma’ruza:
Kiberxavfsizlikning ijtimoiy va etik jihatlari. Axborotlashtirish sub’ektlari, axborot etikasi, kompyuter etikasi kodeksi, zamonaviy jamiyatda axborot munosabatlarining axloqiy me’yorlarga mosligi nuqtai nazaridan axborot xavfsizligini ta’minlash vazifalariga mosligi nuqtai nazaridan holati.


Reja:
1. Axborotlashtirish sub’ektlari, axborot etikasi
2. Kompyuter etikasi kodeksi


Tayanch iboralar: Ijtimo etika, etika, axborot etikasi.

Axborot etikasi - axborot texnologiyalarini rivojlantirish va qo'llash bilan bog'liq holda yuzaga keladigan axloqiy muammolarni o'rganadigan fan. Axborot etikasi kompyuter etikasi va axborot falsafasi bilan bog'liq

Hozirda axborot texnologiyalari mualliflik huquqini himoya qilish, intellektual erkinlik, mas'uliyat va xavfsizlik bilan bog'liq asosiy inson huquqlariga ta'sir qiladi. Axborot etikasi axborotga egalik, foydalanish, maxfiylik, xavfsizlik va umumiylik masalalari bilan shug'ullanadi.
YUNESKO da Axborot etikasi (infoetika) bo‘yicha bo`lib o`tayotgan xalqaro munozaralar axborot-kommunikatsiya texnologiyalaridan (AKT) foydalanishning axloqiy, huquqiy va ijtimoiy jihatlariga taalluqlidir.
YUNESKOning Axborot jamiyati boʻyicha Butunjahon sammiti (WSIS) yakunlari boʻyicha oʻzining ustuvor yoʻnalishlaridan biri axborot jamiyatining axloqiy jihatlari hisoblanadi. Tashkilot o'z a'zo davlatlari bilan yaqin hamkorlikda ularni mustahkamlashga yordam beradi.
Interaktiv tarmoqlarda axborotdan erkin va to‘siqsiz foydalanish asosiy muammo bo‘lib qolmoqda, bu esa xalqaro hamjamiyat e’tiborini talab qiladigan turli axloqiy muammolarni keltirib chiqaradi.
AKT ning jadal rivojlanishi bilan bog'liq o'zgarishlar insoniyat uchun nafaqat ulkan imkoniyatlarni ochibgina qolmay, balki yangi axloqiy muammolarning paydo bo'lishiga ham olib keladi. Bu boradagi XXI asrning asosiy vazifalaridan biri axborot jamiyatining o‘zaro hurmat va inson huquqlariga rioya etish tamoyillariga asoslanishini ta’minlashdan iborat.
Raqamli aloqaning tarqalishi juda ko'p afzalliklarga ega, ammo u huquqlarni suiiste'mol qilish va buzish xavfini ham o'z ichiga oladi. O'z fuqarolarini ushbu xavf-xatarlardan himoya qilish uchun ko'plab mamlakatlar allaqachon bolalarning onlayn xavfsizligini ta'minlash kabi tegishli mexanizmlarni joriy qilmoqdalar. Shu bilan birga, axborot jamiyatida AKTdan foydalanishning axloqiy oqibatlarini hal qilish uchun yana ko'p ishlarni qilish kerakligi aniq.
YUNESKO oʻzining hamkor institutlari bilan hamkorlikda va “Axborot hamma uchun” dasturi (IFAP) orqali teng huquqli va koʻp madaniyatli axborot jamiyatini barpo etish yoʻlida turgan muammolarni hal qilishga intilib kelmoqda.