6-ma’ruza. Mavzu: Elektromagnit qurilmalar. Transformatorlar

4. Transformatorning turlari

Amalda ishlatiluvchi transformatorlar tuzilishiga ko‘ra va ishlatilish sohalariga ko‘ra turlicha bo‘lishi mumkin. Konstruksion tuzilishiga ko‘ra transformatorlar bronli va sterjenli turlarga bo‘linadi 5.13-rasmga qarang. Tok turi bo‘yicha bir fazali va uch fazali bo‘lishi mumkin. Ishlatilish sohalariga qarab o‘lchov transformatorlari, taqsimlovchi transformatorlar, avtotransformatorlar va qurilmalarning tok ta’minoti transformatorlari (kuch transformatorlari) kabi turlarga bo‘lish mumkin.

O‘lchov transformatorlari.

Mavjud elektr o‘lchov qurilmalari yordamida ba’zan ayrim o‘lchovlarni amalga oshirishning imkoniyati

bo‘lmasligi mumkin. Ya’ni o‘lchov qurilmasining chegarasi bunga mos kelmasligi mumkin. Ayniqsa, katta kuchlanish va

toklarni o‘lchashda bunday xolatlar ko‘p uchraydi. Shu paytda transformator yordamida tok yoki kuchlanishni

kamaytirib o‘lchash o‘lchov xavfsizligini ta’minlash bilan birga o‘lchov ishlarini arzonlashtiradi. Bunda tok yoki

kuchlanish transformatorining transformatsiya koeffitsientini bilishning o‘zi yetarlidir. Natijada transformator

o‘lchovlarni qurilmasining o‘lchash diapazonini kengaytiradi. O‘lchovning haqiqiy natijasini olish uchun shlchov

qurilmasi ko‘rsatkichini transformatorning transformatsiya koeffitsientiga ko‘paytiriladi.

Transformatordan kuchlanish yoki tok kuchini o‘lchashda foydalanish uchun uni sxemaga kuchlanish yoki tok

transformatori kabi ulanadi 5.21-rasm.

a b v

21-rasm. Tok, kuchlanish va quvvatni o‘lchov transformatorlari yordamida o‘lchash.


Avtotransformator. Avtotransformatorda kirish chulg‘amning bir qismi bir vaqtda chiqish chulg‘am bo‘lib ham

xizmat qiladi. Bunda transformatsiya koeffitsienti o‘zgaruvchan bo‘lib, qo‘zg‘aluvchan kontatkning holatiga qarab

chiqish kuchlanishi 0 dan U_kir kuchlanishigacha o‘zgarishi mumkin 22-rasm.

Suriluvchi

kontakt
22-rasm. Avtotransformatorning tuzilishi v a umumiy ko‘rinishi.

Avtotransformatorlar kuchlanishni bir tekis o‘zgartirish zarurati mavjud hollarda, masalan laboratoriya

sharoitlarida keng ishlatiladi.