6-mavzu: Elektron biznes modellari Tovarlar va xizmatlar bozorining globallashuvi. Avlodlar nazariyasi. Birgalikda iste’mol (Sharing economy). Kelajak avlodlari (Generation next) xususiyatlari va amalga oshirish imkoniyatlari

Elеktron tijorat faoliyati O’zbеkiston Rеspublikasining “Elеktron tijorat to’g’risida”gi 2004 yil 29 aprеldagi 613-II son Qonuni bilan bеlgilanadi va amalga oshiriladi.
Elektron kommersiya tizimi uch sinfga bo’linadi:

• Chakana savdoni tashkil qilishbo’yicha (biznes-iste’molchi, B2C);
• Biznes hamkor bilan aloqlar o’rnatish (biznes-biznes, B2B);
• Iste’molchilar o’rtasidagi savdo (iste’molchi-iste’molchi, C2C);

1994 yilda kitoblarni onlayn sotish uchun asos solingan kompaniya bugungi kunda dunyodagi eng yirik internet-do‘konga aylandi. Morgan Stanley baholashicha, Amazon Shimoliy Amerikada eng yirik kiyim-kechak do‘konlari orasida ikkinchi o‘rinni egallaydi. Bundan tashqari, bu AQSh tarixidagi eng tez o‘suvchi kompaniya: Amazon $1 trln.lik rekord kapitalizatsiya tomon hammadan tez ketmoqda. 2017 yilda kompaniyada 560 000 kishi ishlagan.
Д. БЕЗОС
Amazon.com
Alphabet – tarkibiga Google korporatsiyasi, shuningdek, Verily, Calico, X, Nest, GV, Google Capital va Access/Google Fiber kompaniyalari kiruvchi xoldingning texnik nomi. Xolding 2015 yilda tashkil etildi, bu internet-kompaniyalarni investitsion va ilmiy-tadqiqot bo‘linmalardan ajratish uchun qilindi. 2016 yilning fevral va mayida Alphabet bozordagi qiymat bo‘yicha Apple’dan o‘tib ketdi. 2017 yilda xolding Yevrokomissiya tomonidan qidiruv tizimlari bozorida yetakchi holatini suiiste'mol qilgani uchun 2,42 mlrd yevrolik jarimaga tortildi. Shuningdek, Alphabet bo‘linmalari sun'iy idrok va haydovchisiz avtomobillar bilan shug‘ullanadi.
Apple – Donald Trampning AQShga kapital qaytarish bo‘yicha eng sevimli misollaridan biri. Qo‘shma Shtatlar prezidentining ishonishicha, Amerikadagi ishlab chiqarishni rag‘batlantirish bo‘yicha o‘z siyosati tufayli Apple mamlakatga xorijiy yurisdiksiyalardan 252 mlrd dollarni qaytara olgan. Apple mahsulotini Apple Store chakana savdo do‘konlari tarmog‘i orqali sotadi hamda App Store va ITunes Store onlayn-do‘konlariga ega.
Alibaba Group Holding Limited, shuningdek, Alibaba Group sifatida tanilgan Alibaba.com, e-tijorat, chakana savdo, Internet va texnologiya ixtisoslashgan Xitoy ko'p millatli texnologiya kompaniyasi hisoblanadi. 28 iyun 1999- yilda Tashkil etilgan. Hangzhou, Zhejiang, kompaniyasi consumer-to-consumer (C2C), business-to-consumer (B2C) va biznes-uchun-biznes (B2B) savdo xizmatlari orqali veb portallar, shuningdek, elektron to'lov xizmatlari, xarid qilish qidiruv motorlar va bulut hisoblash xizmatlarini taklif etadi
eBay Inc. - Kaliforniya shtatining San-Xose shahrida joylashgan Amerika ko'p millatli elektron tijorat korporatsiyasi bo'lib, u o'z veb-sayti orqali iste'molchi va biznes-iste'molchi savdosini osonlashtiradi. eBay 1995 yilda Per Omidyar tomonidan tashkil etilgan va qabariq bir buyuk muvaffaqiyat hikoya bo'ldi. ebay 2019 yilga kelib 32 mamlakatlarda ko'plab operatsiyalar orqali milliard dollarga ega bo'ldi.