6-mavzu: Ilmiy axborot izlash,yig‘ish va unga ishlov berish reja

---

6-mavzu: Ilmiy axborot izlash,yig‘ish va unga ishlov berish 
REJA: 
1. 
Ilmiy axborot tushunchasi 
2. 
Ilmiy axborotni izlash 
3. 
Axborotni yig’ish va tahlil qilish 
4. 
Ilmiy axborotni o’rganish va unga ishlov berish 
Ilmiy axborot tushunchasi 
Obyektni kuzatishdan olingan birlamchi mushohadali axborot matnda qayd 
qilingandan keyin ikkilamchi yozilgan axborotga aylanadi. Keyinchalik bu axborot 
tahlil qilinadi, tadqiqot jarayonida qayta ishlab chiqilgan, mavjud nazariy 
tasavvurlar doirasida umumlashtiriladi. Olingan yangi natija kompyuter saytlariga 
o‘tkaziladi, ilmiy nashrlarda chop etiladi. Axborot tizimiga o‘tkazilgan tadqiqot 
natijalari ilmiy axborotga aylanadi. Faoliyatni qaysi turi bo‘lmasin, barchasi axborot 
qabul qilish va qayta ishlashga asoslangan. Insoniyat, u bunyod etgan ijtimoiy 
tuzilmalar axborot manbalari va oqimlari bilan o‘ralgan. Demak, biz o‘zimiz 
yaratgan axborot olamida yashaymiz. Bu olamni biosfera, neosfera va texnosferadan 
farq qilish uchun «informosfera» deb ataydilar. 
Axborotni o‘zi nima? Kibernetika fani asoschisi N.Viner axborot materiya ham 
emas, energiya ham emas, axborot bu axborotdir, degan edi. Bu ta’rif axborotni 
o‘ziga xos xodisa ekanligiga ishora qiladi xolos, lekin bu o‘ziga xoslik nimadan 
iborat bo‘lishini ko‘rsatmaydi. 
Tadqiqotlar shuni ko‘rsatadiki, axborot mohiyatan o‘z-o‘zini tashkil qiluvchi 
tizimlarning (jonzot, inson, jamiyat, ijtimoiy tuzilmalar va boshqalar) funksional 
xossasi, ya’ni faoliyat ko‘rsatish vositasi bo‘lib, shu xossa orqali tizimlarda harakat, 
o‘zgarish, o‘zaro ta’sir, o‘z-o‘zini tiklash, aloqa va muloqot qilish kabi faollik turlari 
amalga oshiriladi.
Tadqiqotlar shuni ko‘rsatadiki, axborot mohiyatan o‘z-o‘zini tashkil qiluvchi 
tizimlarning (jonzot, inson, jamiyat, ijtimoiy tuzilmalar va boshqalar) funksional 

---

xossasi, ya’ni faoliyat ko‘rsatish vositasi bo‘lib, shu xossa orqali tizimlarda harakat, 
o‘zgarish, o‘zaro ta’sir, o‘z-o‘zini tiklash, aloqa va muloqot qilish kabi faollik turlari 
amalga oshiriladi.
O‘z-o‘zini tashkillashtiradigan tizimlar uchta fundamental asos – moda, 
energiya va axborotdan foydalanish orqali turli funksiya va amallarni bajaradilar.
Jamiyatda ishlab chiqariladigan axborotlar majmuasi ijtimoiy axborot, deb 
ataladi. Ijtimoiy axborotni bir ko‘rinishini ilmiy axborot tashkil qiladi.
Fan tizimida qo‘lga kiritilgan yangi natijalar matnda qayd qilinib, ilmiy 
nashrlarda chop etiladi, aloqa kanali yoki internetga uzatilgandan keyin ilmiy 
axborot aylanadi.
Axborot bilishni zaminida turadi. Axborotda bilim, aniqrog‘i uning mazmuni 
ifodalanadi, aloqa kanalida bir subyektdan boshqasiga yetkaziladi. Shunday qilib, 
aloqa kanalida bilim axborotga aylanadi. Muloqatni ikkinchi subyekti iste’molchi 
sifatida axborotni qabul qiladi, uni o‘qib, anglab bilimga aylantiradi. Ayrim 
adabiyotlarda «axborot» va «bilim» tushunchalari aynanlashtiriladi. Vaholanki, 
bilim axborot emas, u ongdagi obrazlar, tushunchalar va tasavvurlardan iborat 
bo‘lib, nutqda, aloqa kanalida axborotni mazmuni bo‘lib qoladi.