6-Мавзу: истеъмолчи танлови назарияси режа: Нафлилик назариясининг асосий қоидалари

Неъматнинг нархи, унинг умумий нафлигига эмас, балки чекли нафлилиги билан белгиланади. Демак, нафлик функцияси, нафлик даражасини истеъмол қилинган неъматлар ҳажмига боғлиқлигини ифодалайди: бу ерда TU- нафлик даражаси; x1,x2,……xn- 1, 2, ..., n - неъматлар ҳажми

• Нафлик функцияси орқали нафақат умумий нафлиликни ифодалаш мумкин, балки айнан бир неъматдан кетма-кет истеъмол қилиш натижасида олинадиган қўшимча нафлилик миқдорини ифодаловчи чекли нафлиликни ҳам аниқлаш мумкин. Чекли нафлилик - бу нафлилик функциясидан бирор бир неъмат ўзгарувчиси бўйича олинган хусусий ҳосиладир.

• бу ерда Xi- i-неъмат миқдори; MU (хi) - i -неъмат бўйича чекли нафлилик.

• Чекли нафлик (MU) - бу бирор неъматдан қўшимча бир бирлик истеъмол қилиш натижасида (бошқа неъматлар истеъмоли ўзгармаганда) истеъмолчи томонидан олинадиган қўшимча нафлиликдир

Бирор-бир неъматдан қўшимча истеъмол қилиш (бошқа неъматлар истеъмоли ҳажми ўзгармаганда) олдингисига нисбатан камроқ наф беради. Неъматнинг бу хусусиятига чекли нафликнинг камайиш қонуни дейилади.

• Талабни аниқлашнинг асосида чекли нафликнинг камайиш қонуни ётади. Маълумки, истеъмолчи учун неъматнинг чекли нафлиги камайиб боради ва ишлаб чиқарувчилар қўшимча бирлик маҳсулот сотишлари учун неъмат нархини пасайтиришлари керак бўлади. Умумий нафлик билан чекли нафликнинг ўзгариши қуйидаги расмда келтирилган

• Max TU(Q*)

• TU

• a)

• Q

• Q*

• MU

• б)

• Q-неъмат миқдори

• Q

• Q*

• Qe

• D

• S

• P

• E

• Pe

• Q

• Неъматларнинг нархи уларнинг табиатдаги ёки истеъмолчи ихтиёридаги захирасига боғлиқ. Неъматларнинг захираси қанча мўл бўлса, уларнинг нархи шунча арзон бўлади.

• Qe

• D

• S

• P

• E

• Pe

• Q

• Неъматларнинг захираси қанча кам бўлса, уларнинг нархи шунча қиммат бўлади. Шундай экан, неъматлар нархи уларнинг чекли нафлилигига тўғри пропорционал, захирасига эса тескари пропорционал бўлади.

• Бефарқлик эгри чизиғи - бу истеъмолчи учун бир хил наф берувчи неъматлар комбинацияларини ифодаловчи эгри чизиқдир.

• X2

• 3

• A

• B

• 2

• 0

• X1

• 1

• 2

• ТU

• Бефарқлик эгри чизиқлар мажмуаси бефарқлик эгри чизиқлари картасини беради.

• X2

• ТU2

• ТU3

• ТU1

• X1

• 0

• Чекли алмаштириш нормаси. Бефарқлик эгри чизиғининг пастга томон ётиқлиги Х2 неъматни Х1 неъмат билан чекли алмаштириш нормасини ифодалайди. Чекли алмаштириш нормаси одатда MRSX1,X2 билан белгиланади.
• Чекли алмаштириш нормаси MRSX1,X2 нинг миқдори горизонтал ўқ бўйича ифодаланган X1 неъматнинг бир бирлиги учун, вертикал ўқ бўйича ифодаланган X2 неъматнинг қанча миқдоридан воз кечиш мумкинлигини кўрсатади.

• X2

• -X2

• X1

• +X1