6. mavzu Narx

3-masala
Erkin toshkent madaniyat institutida talaba. Kundalik mayda chuyda xarajatlari uchun kollejda ma’rifiy tadbirlarni uyushtirishda tashkilotchi bo’lib ishlaydi. Bajaradigan ishi badiiy film namoyish etishni tashkil etish. Asosiy ishlaridan biri kinofilm ko’rish uchun biletga narx belgilash. Kinofilmlar zalida 700 o’rin, film prokati uchun to’lanadigan haq 180ming so’m jami ijaraga olish
haqi 250ming so’m. Operatorlarga 15ming so’m, bilet tekshiruvchilarga 15ming so’m.
Bilet narxiga ko’ra quyidagicha
P1=700 P2=600 P3=500 P4=400 P5=300 Q1=300 Q2=400 Q3=500 Q4=600 Q5=600 TC, TR, π va me’yoriy tushumni aniqlang. Ulardan qanday xulosa chiqazish
mumkin.
P Q TR=P*Q TC Talab π=TR-TC elastigligi
700 300 250000 225000 - -15000 600 400 240000 225000 1,14 15000 500 500 250000 225000 1,19 25000 400 600 240000 225000 1,14 15000 300 700 210000 225000 1 -15000
P=500 so’m bo’lishi kerak, chunki maksimal foyda shu narxdan yuqori.

4-masala
Firma 1-yilda 8 000 dona ko’ylak, 2-yilda 10 000 dona ko’ylak tikkan. Ishlab chiqarishga sarf-xarajat 1-yilda 2 mln so’m, 2-yilda 1.8 mln so’mni tashkil qildi. Agar narx doimiy qolgan bo’lsa, bir dona ko’ylakdan olinadigan foyda qanchaga oshgan?
Berilishi:
Q1 - 8 000 O’rtacha xarajat yoki tannarxni topish Q2 -10 000 formulasi: ATC=TC/Q
TC1 – 2 mln Ortgan foyda: Aπ =ATC1-ATC2 TC2 – 1,8 mln

Yechish:
ATC1=2 mln÷8 000=250 so’m ATC2=1.8 mln÷10 000=180 so’m Aπ =250-180=70 so’m
Demak, 2-yil foyda 70 so’mga ortgan.


5-masala
Quyida talab funktsiyasi berilgan bo’lsin:
Qd(t)=41-10P(t); Qs(t)=2+3*P(t-1) – taklif funktsiyasi.
t=2 uchun boshlang’ich narx R(1)=5 bo’lsin va bu narxda taklif miqdorini aniqlaymiz.
Q_s(2)=2+3*5=17
Muvozanatlilik shartiga ko’ra, R(2)ni aniqlaymiz. Qd(2)= Qs(2) dan
41-10*R(2)=17; R(2)=24/10=2.4
Endi t=3 hol uchun taklif miqdorini aniqlaymiz.

Q_s(3)=2+3*R(2) =2+3*2.4=9.2

Muvozanatlilik shartiga ko’ra, R(3)ni aniqlaymiz. Qd(2)= Qs(2) yoki 41-10R(3)=9.2; P(3)=3.18
t=4 hol uchun taklif miqdorini aniqlaymiz. Q_s(4)=2+3*3.18 =11.54
Muvozanatlilik shartiga ko’ra, R(4)ni aniqlaymiz. 41-10*R(4)=11.54; P(4)=2.946
Keyingi hisob-kitoblarda R(5)=3.0162 va R(6)=2.9954 R(6)-R(5)=0.0208
Agar aniqlik darajasi 0.1 deb olsak, 0.0208<0.1 bo’lgani uchun muvozanat narx sifatida biz 0.1 aniqlik bilan R(6)=2.9954 ni qabul qilishimiz mumkin.
Muvozanat narxni to’g’ridan-to’g’ri muvozanatlik sharti bo’yicha aniqlash ham mumkin.
R(t)=R(t-1)=b deb Qd(t)= Qs(t) yoki 41-10*R=2+3*R; R=39/13=3 Muvozanat narx Re=3 ga teng.
Muvozanat tovar miqdori Qe=Q_d= Qs