6-mavzu. O‘smirlar xulq-atvori psixokorreksiyasi. Gerontopsixologiyada psixokorreksiya Reja

O‘smirlar egosentrizmi diagnostikasi va psixokorreksiyasi.
Egosentrizm ( yunon tilidan. ἐγώ — " men "va lat. centrum — "aylana markazi") - bola tafakkurining sifat jihatdan o‘ziga xos xususiyati bo‘lgan turli nuqtai nazarlarni muvofiqlashtira olmasligi bilan xarakterlanadigan maxsus bilish pozisiyasi. Jan Piaje tomonidan psixologiyaga 2-3 yoshdan 11-12 yoshgacha bo‘lgan bolalarga xos tafakkur xususiyatlarini tavsiflash termini kiritildi . Turli sabablarga ko‘ra, turli darajadagi zo‘ravonlik darajasida fikrlashning bunday xususiyati yetuk yoshda davom yetishi mumkin. Markaziy asab tizimidagi yoshga bog‘liq o‘zgarishlar yoki muayyan nevrologik kasalliklar natijasida yomonlashishi mumkin.
Jan Piaje fikrlash rivojlanishining 3 bosqichini ajratib ko‘rsatdi: autistik (0-3 yil), egosentrik (3-12 yil), ijtimoiylashgan (12 yildan). Yegosentrik tafakkur-voqelikka yo‘naltirilgan bo‘lmagan autistik tafakkur bilan voqelikka yo‘naltirilgan ijtimoiylashgan tafakkur o‘rtasidagi o‘tish. Egosentrik fikrlash egosentrik nutqda ifodalanadi, u suhbatdoshga yo‘naltirilmaganligi, noto‘liqligi bilan xarakterlanadi.
Piaje egosentrik fikrlashni ikki bosqichga ajratdi: birinchi bosqichda (3 - 7-8 yil) zavq tamoyili (autistik fikrlash tamoyili) va haqiqat tamoyili (sosiallashtirilgan fikrlash tamoyili) juftlashadi, lekin iyerarxik yemas; bu bosqichda fikrlash rivojlanishining omili kattalar tomonidan majburiydir, egosentrizm harakatlarda, fikrlash va nutqda mavjud. Egosentrizmni yengish (nomarkazlashtirish) tengdoshlar bilan muloqot natijasida yuzaga keladi, kooperativ munosabatlar, hamkorlik nuqtai nazarlarni muvofiqlashtirishni nazarda tutadi, bu yesa ijtimoiylashgan fikrlashga o‘tishga olib keladi.
Egosentrik nutq erta bolalik va qarilikda talaffuz qilinadi.Jan Piaje o‘z kitoblarida bolalarcha yegosentrizmni namoyish yetuvchi bir qancha tajribalarni bayon qiladi. Misol uchun:
O‘yinchoq va tog‘ bilan tajriba. Bolaga har tomondan miniatyuradagi manzara, tog‘ni uylar, daraxtlar va boshqalar bilan tasvirlash diqqat bilan ko‘rsatiladi. Shundan so‘ng u bu manzara oldidagi stulga qo‘yiladi va ko‘rganlarini tasvirlashni so‘raydi. Bola " tog‘" ning o‘ziga ko‘rinadigan qismini tasvirlaydi. Shundan so‘ng "tog‘" ning qarama-qarshi tomonidagi stulga o‘yinchoq qo‘yiladi va boladan endi o‘yinchoqning ko‘rganlarini tasvirlash so‘raladi. Bolaning stulidan ko‘riladigan narsa bilan o‘yinchoqning stulidan ko‘riladigan narsa o‘rtasidagi yaqqol farqqa qaramay, bola birinchi marta berilgan ta’rifni takrorlaydi. Natijada Piaje tomonidan bolaning o‘yinchoq o‘rnida o‘zini tasavvur qila olmasligi sifatida talqin qilingan.
Yana bir tajriba bola ketma-ket ikki savol beriladi: birinchi savol nechta ukalaring bor? Ikkinchi savol- ukangning nechta akasi yoki singlisi bor? Ikkinchi savolga javob berganda birinchisidan bitta kam odam ko‘rsatib javob beradi. Bu bola o‘zini "aka yoki singil" (bola o‘g‘il bola yoki qiz bola bo‘lishi mumkin ) deb hisoblamaydi, ya’ni markaziy ob’yekt bo‘lmasligi mumkinligini anglamaydi, deb talqin qilingan.