6-Tema Ózbekstan dúńya júzi arenasında

25-shınıǵıw. Tekstti oqıń, stil`lik ózgesheliklerine dıqqat awdarıń.
Aziya
Aziyanı haqıyqatında da tawlar úlkesi dep atasa boladı. Onıń teretoriyasınıń 75 protsenke jaqını tawlardan ibarat. Bul tawlardıń eń úlkenleri-Pamir`, Tyań-Shań, Tibet, Gimalay, Hindikush hám Qaraqum tawları sanaladı.
Aziyanıń tábiyatı da oǵada gózzal hám hár qıylı. Onda qalıń toǵaylar, dár`yalvr, kóller hám shólistanlıqlar bar. Ondaǵı Pamir`, Tyań-Shań, Tibet, Gimalay tawlarında 1150 kvadrat kilometr maydandı muzlıqlar iyelep jatır.
Kontinenttegi dár`yalar Arqa muz okeanına, Tınısh hám Hind okeanlarına quyadı. Dár`yalardıń ishindegi eń uzını Yantszı bolıp, ol 5800 kilometrge teń.


25-tapsırma. Tekstti oqıp shıǵıń. Óz túsinigińizdi sóylep beriń.


Sizler hám bilimler álemi
Sizlerdiń bir qolıńızda gúl, eknishi qolıńızda portfel` uslap mektepke kelgen kúnińiz hár birińizdiń kóz aldıńızda shıǵar. Oqıwǵa keldińiz. Bilimler eline sayaxatıńızdı basladıńız.
Jas waqıtta alǵan `ilimińiz bekkem boladı, deydi xalqımız. «Jasta alǵan bilimiń, tasqa oyıp jazǵanday» degen naqıl bar. qaraqalpaq xalıq dóretpelerinde de bilimniń paydası hám gózzalıǵı haqqında aytadı. Máselen: Oqıw-oy azıǵı,
Bilim-er azıǵı.
Bilim aqıldıń shıraǵı,
Bilimniń kópligi joq,
Ónerdiń artıqlıǵı joq,
Oqıy berseń kóziń ashılar,
Jata berseń uyqı basar. t.b.
Xalıqtıń aytıwınsha, gózzallıqtıń joqarı kórinisi adamdaǵı bilim dep esaplaydı. Máselen «Qırıq qız» dástanındaǵı gúlayımnıń dostı hám aqılgóyi- Sarbinaz tek sulıw qız, tájiriybeli hám márt jawınger bolıp qalmastan, ol úlken bilimge iye, sawatlı xat jaza aladı.
Sarbinaz bilimpaz jaqsılap jazdı xatların.
Sawash tamam bolǵannan keyin ólgenlerdiń atların tasqa oyıp jazadı:
«Altın menen biná etti, ólgenlerdiń atların».
Qaraqalpaq shayırlarıda Ájiniyaz, Berdax ta bilimge úlken áhmiyet bergen. Berdax óz shıǵarmalarında: Oylı jigit jaqsı bilimpaz keler. Jáne:
Óz waqtında oynap kúlseń,
Ilim qabın moynıńa ilseń,
Tawsılmastay bilim bilseń,
Alımlıqtan ármanıń ne.
Bilimli bolıw-buǵan ózińniń kúshiń menen, ózińniń jigeriń menen, ózińniń xızmetiń menen erisiw. «Ilim iyne menen qudıq qazǵanday»-dep biykarǵa aytpaǵan. Berdax oqıw menen bilimdi bálent tawǵa megzetedi, onıń tóbesinet shıǵıwda:
Aldıńda jatır biyik jar,
Sonnı assań kóp dúńya mal-dep bilimdi joqarı táriypleydi. Bilim alıwǵa umtılǵan Adam qıyınshılıqlardı jeńip shıǵıw ushın shıdamlılıq penen alǵa qádem basıwı tiyis.