6-Tema Ózbekstan dúńya júzi arenasında

27-tapsırma. «Meniń huqıqlarım» degen temada tekst dúziń.
Meniń huqıqlarım
Insan huqıqları - hár bir bólek shaxstıń salawatı hám erkinlikleri qorǵaw etiliwin támiyinleytuǵın qaǵıydalar kompleksi bolıp tabıladı. Olar huqıqıy mámleket konstituciyalıq huqıqınıń negizin tashkil etip, shaxstıń huqıqıy mártebesi tiykarın hám tiykarǵı huqıqların sáwlelengenlestiredi.
Xalqımız ázelden erksevar bolǵan, tul-sorlılar, saǵır -jesirler, nashar hám mayıplarǵa jardem qolın sozıwdı insaniy minnet esaplaǵan. Zardushtiylik múqaddes kitapı - «Avesto»dayoq insan huqıqlarınıń ústinligi, insanlardıń jámáát bolıp jasaw tárizi, olar, sonıń menen birge mámleket hám jámiyet ortasındaǵı munasábetler, jámáát turmısı menen baylanıslı máselelerdi birgelikte sheshiw tártibi belgilengen. “Avesto”dagi So'g'd hújjetleri sol dáwir ushın jetilisken bolǵan huqıq sisteması hám shańaraq-neke normalari ámel etkenligin turpayıatadi. Ol jaǵdayda huqıqıy munasábetler qatnasıwshıları quramı, olardıń huqıq hám minnetlemeleri, shártnama shártleri, shártnamanıń atqarmaganlik aqıbetleri, sharnoma dúziw waqıtı hám jayı tolıq sawlelengen.
Sol dáwirlerde miynet iskerligi, jámáátlerdi basqarıw saylanatuǵın aqsaqallar qolında bolıp, jámáát turmısı menen baylanıslı barlıq jumıslar Aqsaqallar keńesi arqalı hal etilgen. Aqsaqallar sovetiniń baslıǵı moynına awılda jasaytuǵın jámááttiń máplerin qorǵaw wazıypası júkletilgen.
Áyyemgi Shıǵıstıń belgili oyshılı Abu Ja'far Narshaxiy IX asirde pitilgen «Buxara tariyxı» shıǵarmasında qalada 19 iri máhelle bolǵanlıǵı, olar ózin ózi mekeme qılıw kepilliklerine egaligini aytıp ótken.


10-Tema
Ullı jipek jolı.
27-shınıǵıw. Ullı jipek jolı haqqında sáwbetlesiń hám úlgidegidey diologlar dúziń, dápterińizge jazıń. Diologtıń keynin toltırıń.
-Abdulla, Ullı jipek jolı haqqında esittiń be
-Álbette, esittim. Orta ásirlerde Shıǵıstan Batısqa qaray úlken sawda jolı bolǵan.
-Aytshı, bul jol qaysı qalalardan ótken.
-Júdá kóp qalalardan ótken. Oraylıq Qıtaydan baslanıp. Qashqar, Osh, Andijan, Qoqand, Tashkent, samarqand, Buxara, xiywa, Istanbul h.t.b. sıyaqlı kóplegen qalalardı bir-birine baylanıstırǵan.
-Sawdagerler neler menen sawda qılǵanın hám bilesiz be
-Awa, bilemen…
-Ullı Jipek jolınıń áhimiyeti qanday bolǵan
-Júda kúshli bolǵan
-Qaysı qalalar menen baylanıs ornatılǵan
- Qıtay menen Vizantiya ha'm Arablar menen baylanıslar ornatılǵan
-Tiykarǵı tovar ne olǵan?
-Jipek bol[an
-Onıń uzınlıǵı qanday bolǵan
- Xan da'wirinde jipek gezlemeleriniń eni 0,5 metr uzınlıǵı 9 metr bolǵan
-Ull’ jipek jol’ menen tek tovar alıp shıǵılǵanba
-Yaq. azıq-awqat ónimleri alıp shıǵılǵan
Tapsırma. Tómendegi sorawlarǵa juwap tabıń.
Atlıq sóz shaqabı haqqında túsinigińiz
Juwap:Kim ne sorawına juwap beretuǵın gáptiń mánili sóz shaqabı atlıq delinedi.
Mısalı:Allayar,kitap,samolyot
Atlıqtıń basqa sóz shaqaplarınan ayırımashılıǵı