Gemoliz [gemo... va Yun. lysis – emirilish, parchalanish], gematoliz, eritrositoliz – qizil qon tanachalari (eritrositlar) ning parchalanib, gemoglobinning qon plamasiga o'tishi. Me'yoriy holatda gemoliz eritrositlarning hayotiy tsiklini yakunlaydi; odam va hayvonlar organizmida u uzluksiz ravishda sodir bo'lib turadi (fiziologik gemoliz). Ba'zi kasalliklarda, organizm zaharlanganda, badan kuyganda, guruhi yoki rezus-faktori to'g'ri kelmagan qon qo'yilganda yoki dorilar qabul qilinganda patologik gemoliz ro'y beradi. Gemoliz tufayli qon qip-qizil, laklangandek bo'lib qoladi; kamqonlikka, og'ir xili esa o'limga sabab bo'ladi.
Gemolizning sabablaridan biri bu gemolizinlar, ma'lum tomonidan ishlab chiqarilgan toksinlar patogen bakteriyalar yoki qo'ziqorinlar. Yana bir sabab - kuchli jismoniy mashqlar.[2] Gemolizinlar qizil qon hujayralariga zarar etkazish sitoplazmatik membrana, lizis va oxir-oqibat hujayra o'limiga olib keladi.[3]
Gemoliz yana sodir bulishi mumkin
Qon tekshirish uchun kerak bo’lagigan materiallarning tozaligiga yani gigienaga amal kilmaslik masalanа (probirkalarning namligi, toza emasligi) бу ҳолда гемолиз sivaratkada, lahta tromb paydo bulgan paytda yoki unnan keyin sodir buladi;
Qonda gemoliz doimiy ravishda sodir bo'ladi, u 4 oy davomida yashaydigan qizil qon hujayralarining hayot tsiklini yakunlaydi, rejalashtirilgan tarzda yo'q qilinadi va" o'ladi " – sog'lom tana uchun bu voqea sezilmasdan qoladi
Gemoliz tabiiy jarayon
Yo'qorida aytilib utilg’ani kabi , gemoliz ma'lum darajada tanada doimiy ravishda ro'y beradi, stariy eritrositlar xizmat qilganlar vafot etadi va ularning o'rnini yangi – yosh va mehnat qobiliyati kuchli eritrositlar egallaydi. Sog'lom tanada doimiy ravishda yuzaga keladigan tabiiy yoki fiziologik gemoliz-bu qizil qon tanachalarining tabiiy o'limi va bu jarayon jigar, taloq va qizil suyak iligida sodir bo'ladi.
Yana bir narsa, qizil qon tanachalari hali ham yashashi kerak lekin ba'zi holatlar ularni erta o'limga olib kelishi-bu patologik gemoliz.
Do'stlaringiz bilan baham: |
