7 – mavzu: Dinshunoslik faniga kirish

I. Tarixiy-geografik tasnif.
1) O’rta er dengizi havzasi dinlari:
a) Grek;
b) Rim;
v) Ellinistik.
2) Qadimiy Yaqin va O’rta SHarq dinlari:
a) Misr;
b) SHumer;
v) Akkad;
g) G’arbiy-somiy;
d) Islomgacha arablar dinlari.
3) YAqin va O’rta SHarqning payg’ambarli dinlari:
a) Zardushtiylik;
b) Yahudiylik;
v) Xristianlik;
g) Manixeizm;
d) Islom.
4) Hindiston dinlari:
a) Vedalar dinlari;
b) Hinduizm;
v) Hind buddizmi (teravada, maxayana);
g) Jaynizm.
5) SHarqiy va Janubi-SHarqiy Osiyo dinlari:
a) SHri-Lanka, Tibet, Janubi-SHarqiy Osiyo havzasi buddizmi;
b) Xitoy dinlari (daosizm, konfutsiychilik, buddizm maktablari);
v) Koreya va YAponiya dinlari.
6) Amerika hindulari dinlari:
a) Toltek va atsteklar dinlari;
b) Inklar dinlari;
v) Mayyalar dinlari.
II. Etnik tasnif.
1. Urug’-qabila dinlari - totemistik, animistik tasavvurlarga asoslangan, o’z urug’idan chiqqan sehrgar, shomon yoki qabila boshliqlariga sig’inuvchi dinlar. Ular millat dinlari va jahon dinlari ichiga singib ketgan bo’lib, hozirda Avstraliya, Janubiy Amerika va Afrikadagi ba’zi qabilalarda saqlanib qolgan;
2. Millat dinlari - ma’lum millatga xos bo’lib, boshqa millat vakillari o’ziga qabul qilmaydigan dinlar. Ularga yahudiylik (yahudiy millatiga xos), hinduiylik (hindlarga xos), Konfutsiychilik (xitoy millatiga xos), sintoizm (yaponlarga xos) kiradi;
3. Jahon dinlari - dunyoda eng ko’p tarqalgan, kishilarning millati va irqidan qat’inazar unga e’tiqod qilishlari mumkin bo’lgan dinlar. Unga buddaviylik, xristianlik va islom dini kiradi.
Bundan tashqari dinlar ta’limotiga ko’ra monoteistik - yakkaxudolik (yahudiylik, islom) va politeistik - ko’pxudolik (hinduiylik, konfutsiychilik) dinlariga bo’linadi.
Xulosa qilinsa, fan davlatning iqtisodiy-ijtimoiy quvvatini ta’minlovchi omil bo’lsa, din jamiyatning axloqiy va ruhiy qudratini ta’minlaydi. Shu jihatdan ular bir-birini to’ldiruvchi ijti­moiy ongning ajralmas qismidir.

1^Muhammadb. Abdulkarim.AhmadAl-Shahrastoniy «Al-Milalva-Nihal», «Al-Ahlal-Misriya», 1977 y., 580-583-b.

2^«Ixvon as-Safo», 4-jild, Bayrut, 1957 y., 16-b.

3^Muhammadb. Ya’qubIs’hoqNadim «Al-Fihrist», Bayrut, 1996, 4-b.

4