7-амалий машғулот Сувнинг биоген элементлари Suvdagi biogen elementlar

Xlorid ionlari kuchli migrasiyaga moyil bo'lib u harakatlantiruvchi harakterga egadir. Xlorid 
ionlari qiyin eruvchi minerallar hosil qilmaydi, kolloid sistemalari bilan adsorbsiyalanmayli 
(tropik hududdagi qizil tuproqli erdan bo'lak) biogen yo'li bilan to'planmaydi. Natriy, magniy va 
kalsiyning xlorli tuzlarini eruvchanligi juda yuqoridir. Shu sababli xlorid ionlari hech qanday 
to'siqsiz suv orqali migrasiyalanadi. U barcha suvlarda uchraydi. Suv mineralizasiyasining 
oshishi xlorid ionlarining absolyut va nisbiy oshishini ta'minlaydi. Agar o'ta minerallashgan suv 
bo'lsa undagi xlor ionlari boshqa ionlarga nisbatan birinchi o'rinni egallaydi. Tabiiy suvlarga xlor 
ionlarining kelib tushishi manbai quyidagilardir:
 
Tog' dinslarining xlorli minerallari (galit, NaCl silvin KCl va boshq.)-vulqonlardan 
chiqadigan chiqindi.
 
Yog'ingarchiliklar - sanoat korxonalar va xo'jalikdan chiqadigan chiqindi suvlar
Sulfat ionlari-ham harakatlanuvchi bo'lib ammo xlorid ionlariga nisbatan biroz passivroqdir. 
Tuproqning kolloidlari deyarli SO
2 
- 4ni 
ushlay olmaydi
, faqatgina yuqori namgarchilikka ega 
tropikdagi tuproqni musbat zaryadlangan temir va alyuminiyning gidrooksidlari bilan 
boyitgandagina sulfat ionlarini adsorbsiya qilish mumkin. Tabiiy suvlarda sulfat ionlarining 
bo'lishi suvdagi kalsiy (Са
2+
) ionlarining qatnashishi bilan limitlanadi va nisbatan kam eruvchi 
СаSO
4
hosil qiladi. Kislorod bo'lmasligi (anaerob muhitda) sulfat ionlari beqaror bo'lib tezda 
vodorod sulfidga aylanadi. Bunga asosiy sababi sulfat hosil qiluvchi bakteriyalardir va ularning 
faoliyati organik moddalar bor joyda rivojlanadi. 
Yer usti va er osti suvlari uncha chuqur qoplamga ega bo'lmasa ularda albatta sulfat ionlari 
bo'ladi. Bu suvlarning juda chuqur qatlamlarida kislorod bo'lmaganligi sababli sulfatsiz suv 
bo'ladi. Suvda sulfatning bo'lishida cho'kindi jinslar sababchidir. Bu jinslarning tarkibini gips va 
angidridlar tashkil etadi. Unda tashqari sulfat ionlarining hosil bo'lishida vodorod sulfidining 

---

(N
2
S) oksidlanishi ham katta rol o'ynaydi. Cho'l sharoitlarida esa yuza va er osti suvlarining 
sulfat ionlari bilan boyishida tarkibida galitdan tashqari gips (СаSO
4
·2H
2
O) va mirobligi bor 
bo'lgan solonchaklarning ishqorlanishi asosiy rol o'ynaydi.