7-Laboratoriya ion almashinish xromatografiyasi

7-Laboratoriya ION ALMASHINISH XROMATOGRAFIYASI

Komponentlarning dissotsiyalanish darajasining bir xilda bo’lmasligi va

ionlashuvchi bilan moddalarning ionlari orasidagi bog'lanishni turlicha bo’lishidan foydalanib, ion almashuvchi smolalar yordamida xam ba'zi aralash moddalarni bir-biridan ajratadi. Ion almashinish xromatografiyasi tekshirilayotgan aralashma, ya'ni eritilgan moddaning ionlari bilan adsorbent adsorbtsiyalangan ionlar orasida yuz beradigan reaksiyaga asoslangandir. Ion almashuvchi smolalar (ionitlar) yuqori molekulali organik birikmalar bo’lib, asosli yoki kislotali xususiyatga egadirlar.

TAQSIMLASH XROMATOGRAFIYASI

Taqsimlash xromatografiyasi bo’linayotgan aralashmadagi komponentlarni o’zaro bir-biri bilan aralashmaydigan ikki suyuqlik o’rtasidagi taqsimlanish koeffitsientini turlicha bo’lishiga asoslangandir. Taqsimlash xromatografiyasi xam o‘z navbatida yupqa qatlamda qog'ozda xromatografiyalash va kolonkada xromatografiyalash turlariga bo’linadi. Bundan tashqari gaz xromatografiyasini xam taqsimlash xromatografiyasining bir turi deb qarash mumkin. Polyar birikmalarining taqsimlash xromatografiya usuli bilan ajratishda siljimaydigan faza, suv, so’riluvchi faza suv bilan aralashmaydigan organik erituvchi, masalan, dietilefir, butanol bo'lib, unga ma'lum miqdorda suv qo’shiladi yoki uni suv bilan to’yintiriladi.

22-rasm. Taqsimlash xromatografiyasi

Kolonkada bajaradigan taqsimlash xromatografiyasi

Kolonkaga qo'zg'almaydigan fazadagi sorbent to’ldiriladi. Moddalar aralashmasi ko’zgaladigan faza sifatida ishlatilayotgan erituvchida eritilib, kolonkaning yuqori qismiga qo’shiladi. So’ngra kolonka o’zgaradigan faza bilan yuviladi. Bunda moddalar zonalarga ajraladi. Ularni aloxida elyuentlab olish mumkin. Elyuent tanlashda shunga e'tibor berish kerakki, elyuent sorbentdagi so’rilmaydigan fazada minimal miqdorda eriydigan bo’lishi lozim. Sorbentning massasi unga solinadigan aralashma massasidan 1000-3000 marta ortiq bo’lishi kerak. Xromatografiya kolonkasi diametri bilan uning uzunligi nisbati 1:10 yoki 1:15 nisbatda bo’lishi kerak. 23-rasm. 1-adsorbent, 2-paxta tiqin, 3-rezina tiqin, 4-erituvchi