7-Mavzu: Bilimlar ombori bilan ishlash

Ma’lumotlar ustida ish yuritish

Iyerarxik tashkil qilingan ma’lumotlar bilan ish yuritishda quyidagi operatorlarni misol tariqasida namuna qilib olish mumkin:

• 
  MBda ko‘rsatilgan daraxtni topish;
  
• 
  Bir daraxtdan ikkinchisiga o‘tish;
  
• 
  Bitta yozuvdan boshqa daraxt ichiga kirish (masalan, bo‘limdan – birinchi xodimga);
  
• 
  Bitta yozuvdan ierarxiya tartibida boshqasiga o‘tish;
  
• 
  Yangi yozuvni ko‘rsatilgan o ‘ringa qo‘yish;
  
• 
  Joriy yozuvni o‘chirish;
  
• 
  Butunlikni chegaralash.
  

Ekspert tizimlarining predmet sohalari va strukturasi

Hozirgi davrda ekspert tizimlarining yaratish iqtisodchilar, moliyachilar, muhandislar, haqimlar, psixologlar, dasturchilar, tilshunoslar kabilarning keng qatlamlarida katta qiziqish uyg‘otmoqda.
Afsuski, ushbu qiziqish bush moddiy ta’minotga ega o‘quv qo‘llanmalari va maxsus adabiet yetishmasligi, sun’iy intellekt ishchi stanstiyalari va simvoli prostessorlar yo‘qligi, ushbu sohadagi izlanishlarni kam moliya bilan ta’minlanganligi, ekspert tizimlar tuzish uchun dastur ta’minotini kamligi katta ta’sir qilmoqda.
Shuning uchun muloqot tizimlari va amaliy dastur paketlariga o‘xshash va soxta ekspert tizimlari tarqalmoqda, ular foydalanuvchilar ko‘z o‘ngida kelajagi porloq yo‘nalishning rolini kamaytirmoqda. Ekspert tizimlari tuzish uchun yuqori darajadagi professional mutaxassislar zarur, ular sun’iy intellekt sohasida ham mutaxassis bo‘lishi kerak, bundaylarni esa oliy ta’lim muassasalari kam etkazmoqda. Zamonaviy ekspert tizimlari tajribani ko‘paytirish va iqtisodning barcha sohalaridagi mutaxassislar ishlarini amallashtirishda keng qo‘llaniladi. An’anaga ko‘ra bilimlar ikki xil ko‘rinishda bo‘ladi: jamoa va shaxsiy tajriba bilimlari.
Agar aksariyat bilimlar jamoa tajribasi asosida yetgan bo‘lsa, (masalan, oliy matematika), bunday predmet sohasi ekspert tizimi tuzishga muhtoj emas.
Agar predmet sohasida bilimlarning aksariyat qismi yuqori darajadagi mutaxassislar tajribasidan iborat bo‘lsa, va bilimlar kam strukturlashtirilgan bo‘lsa, bunday sohalar ekspert tizimlariga muhtoj bo‘ladi.
Ekspert tizimining umumiy strukturasi.
Ekspert tizimlari bu murakkab dastur komplekslari, ular aniq predmet sohasidagi yuqori darajadagi mutaxassislar bilimini yiguvchi va kichiqroq darajadagi mutaxassislar konsultatsiyasi maslahati uchun ishlatiladigan tizimlardir.
Bilimlar mutaxassisi ekspert va bilimlar bazasi o‘rtasida bufer rolini o‘tovchi sun’iy intellekt bo‘yicha mutaxassis. Unga sinonimlar: kognitolog, analitik. Foydalanuvchi interfeysi ma’lumotni kiritish va yechimlarni olishda foydalanuvchi va ekspert o‘rtasida muloqotni amalga oshiruvchi kompleks dastur.

Bilimlar bazasidagi intellektual redaktor

Yechuvchi

Bilimlar bazasi

Quyi tizimdagi tushuntirishlar

Interfeys foydalanuvchi