7-mavzu korporativ strategiya reja

7-MAVZU

KORPORATIV STRATEGIYA

Reja:

7.1. Korporativ strategiyaning mazmuni va mohiyati.

7.2. Korporativ strategiya turlari.

7.3. Korporativ strategiyani ishlab chiqish tartibi.

7.4. Temir yo‘l transportining korporativ strategiyasi.
Tayanch so‘z va iboralar:

Strategiya, ragobat, investitsiya, biznes iglim, globallashuv, sug’urta siyosati, biznes xulq, strategic rejalashtirish, funktsional strategiya, biznes strategiya.

7.1. Korporativ strategiyaning mazmuni va mohiyati
Korporativ strategiyaning mazmuni va mohiyati. Dunyoda raqobat bo’lgan davrda, hamma mahsulot gomogendir. Sanoqsiz to’liq axborotlarga ega bo’lgan sotuvchi va sotib oluvchilar mavjud, lekin sotib olinadigan tovarlarga hech qanday ta’sir eta olmaydi. Bunday dunyoda foydaga hech qanday talab yo’qligi bilan teng strategiyaga ham hech qanday talab bo’lmaydi.

Ko’pchilik bozorlarda kabi, sof raqobatga hech qanday qiyinchilik yo’q. Ular defitsit va assimetrikdir. Ularda sotuvchi va sotib oluvchilar cheklanganliklaridadir. Mahsulot gomogenligidadir, axborotlarni foydasizligidadir, yoki qandaydir firmaning boshqalariga nisbatan vakolatlarga egaligi va ko’chliligidadir, boshqalar ishlab chiqarmaydigan mahsulot ishlab chiqarishi, yoki olib kelinishi cheklanganligidadir. Mustahkam ishlab chiqilgan strategiya firmani, yaxshi tashkil etilmagan bozorda yuqori foyda oladigan strategiyalarni ishlab chiqqan holda o’zining talablarini qo’ya oladi.Bunday vaziyatda strategiya ikki muhim o’rinni egallaydi.

Birinchi: bu firmaning shu tarmoqdagi firmalar bilan bir pozistiyadaligi. Kompaniyaning kuchli va kuchsiz tomonlarini, bozorning xavfli taraflarini hisobga olgan holda, samarali strategiya raqobatdor mavqe’i yaratishi imkonini beradi. Shuning uchun kompaniya raqobatli faoliyat yuritayotgan muhitni taqqoslay olishda strategiyani formulalash juda muhim.

Ikkinchi: firma faoliyati va investitsiyachining ichki koordinatsiyasi. Strategiya bozordagi tanlashning foydaliligining tanlangandan keyingi vaziyatni o’rganadi.Firmaning bozordagi o’rni aniqlangandan keyin har bir punkti bo’yicha o’zaro tarmoqlar kelishishlari lozim. Xuddi shu tartibda invistitsiyalar ham amalga oshirilishi lozim. Ular bir-birlarini o’zaro bog’lab turishlari va jamlashgan holda yuqori darajadagi raqobatbardoshlikni yuzaga keltirishi lozim.

Ishbilarmon kompaniyalar bu – uzining kuchlarini strategik yo’nalishlarga yo’naltirishidadir. Mijozlar talablarini qoniqtirish uchun korxona umumiy tashkiliy strategiyaga rioya qilishi lozim. Yaxshi strategiya bozorda o’zini ng o’rnini mustahkamlashga yordam beradiki, shu o’rinda bu sotib oluvchilarning talablarini boshqa raqobatchilarga nisbatan muayan ravishda kuchaytiradi.

Kompaniya strategiyasi – segmentlangan bozorda muvozonatni raqobatchilarga nisbatan osonroq toshidir. Bu tashkiliy reja raqobatchilardan ustunligini belgilab beradi.

Strategiya quyidagilarga javob beradi:

-korxona raqobatbardoshligini qay darajada ekanligi;

-korxona o’zining nimalariga nisbatan raqobotchilardan ustunligini belgilaydi;

-korxonaning asosiy ustunligi nimalardan iboratligi¹.

Shunday qilib, korporativ strategiyani asosiy roli bu, boshqaruvni birlashgan holda mijozlar talabini raqobatchilarga nisbatan sifatliroq amalga oshirish.

Strategiya tuzilishi – boshqaruvchi va vaqtinchalik boshliq vazifasini bajaruvchilarga o’rta bo’g’in boshqaruvchilar hamda ishchilar o’rtasida strategiyani tatbiq etishdan iboratligidir.

Biznes iqlimning o’zgarishiga quyidagilar kiradi:

-markazlashtirishni yo’qotish;

-biznes iqlimning beqarorligi, globallashuv;

-texnologiyalarning tez o’zgarishi;

-jamoatchilikning hulqqa va poraxo’rlikka qarshi katta e’tibori (masalan, «Korporativ ijtimoiy mas’uliyat haqida ming yillikning jamoatchilik fikri» so’rovi natijalari);

- mehnat kuchi va bozorlarning xilma-xilligi;

- ommaviy axborot vositalarining izlanishlari.

Ayrim joriy masalalar o’z ichiga quyidagilarni qamrab oladi:

- o’z maqsadlari bo’yicha ishlatilmayotgan mablag’lar;

- qonunlarning amaliyotga nomuvofiqligi;

- poraxo’rlik vaziyati, juda past tadbirkorlik faoliyati;

- aksiyadorning faolligi – Kuzatuv kengashi, kompaniya rahbariyati hisob berib turishi lozim;

- sifat va unumdorlikka xodimning munosabati. «Shaxsiy fikr va guruh yoki rahbariyat fikriga ergashish».

Ilgari investorlar o’zlarining diqqatini investitsiyalar uchun odatiy bo’lgan tavakkalchiliklarda jamlar edi:

- investitsiyalarning moliyaviy qaytishi;

- siyosiy barqarorlik / samaradorlik;

- boshqariladigan sug’urta siyosati;

- rivojlangan moliyaviy tuzilma.

Hozirgi paytda investorlar ko’proq quyidagilarga e’tibor bermoqda:

- korporativ rahbariyat;

- ijtimoiy mas’uliyat.

Zaif korporativ boshqaruv korporatsiyalarga investitsiyalarning kelishini cheklaydi va oqibatda o’sish hamda rivojlanishni ham cheklaydi. Korporativ rahbariyatning samaradorligiga ko’r-ko’rona ishonish shart emas. Korporativ boshqaruv global kapital uchun kurashishda tobora muhimroq omil bo’libbormoqda. O’z ixtiyori bilan qabul qilingan «Biznes hulq kodeksi» qonuniy vahulqqa muvofiqlikni quvvatlashda rahbariyatni yaxshilash jarayonidagi birinchiqadam bo’lmoqda.

Korporatsiyalarning moliyaviy siyosati korporatsiyaning umumiy strategiyasining bir bo’lagi bo’lib, uning maqsad va vazifalariga to’g’ri kelishilozim. Korporpastiyaning rivojlantirish strategiyasi barcha mablag’larning samaralitaqsimlanishi va foydalanishini ta’minlaydi: moddiy, moliyaviy, mehnat resurslari, shuningdek yer va texnologiyalarining raqobotlilik muhitida barqarorlik darajasini saqlaydi.

Shuning uchun, birinchi navbatda, boshqaruvning tezkor shaklini (tahlilsizqarorlarni qabul qilish) qo’llangandan ko’ra, tahlil va bashorat orqali boshqarishni amalga oshirish maqsadga muvofiqdir (-rasm

-rasm. Strategik rejalashtirish tizimi.

7.2. Korporativ strategiya turlari

Biznes o’zining qimmatliligini maksimallashtirish uchun 3 ta asosiy strategiyani hisobga olishi lozim. Ko’zlangan maqsadga erishish uchun tahlil qilishi kerak. 1) korporativ strategiya; 2)biznes strategiya; 3)funktsional strategiya.

Korporativ strategiya – birinchi bosqich –bu korxonani to’laligicha biznes yoki ashkiliyligini, tovar liniyalarini,kompaniya kombinastiyalarini,uning to’liqligicha e’tirof etishini va qanday biznes bilan shug’ullanishiga javob beradi.

Strategik faoliyatini korporativ bosqichida quyidagilarni o’z ichiga oladi, masalan: yangi biznesni sotib olish, faoliyat yuritayotganini kengaytirish yoki kichraytirish, qo’shma korxonalarni tashkil etish.

Biznes strategiya –ikkinchi bosqich – korxonaning raqobatbardoshligi va faoliyati strategiyasi bilan e’tirof etiladi.Korxonada boshqarishning individual strategiyasini ishlab chiqishdan iboratligidir.

Ular quyidagi strategiya savollarni keltirib chiqaradi:

1.Korxona tovarlari raqobatchi tovarlari asortimenti bilan tug’ri kelishi shartmi?

.Korxonaning asbob-uskunalari qay darajada moderinizastiyalashgan bo’lishi lozim?

3.Yuritilayotgan faoliyat qayerdan moliyalashtirilayotganligi?

4.Kelayotgan foydani kelajak maqsadlar uchun jamg’arish shartmi?

5.Korxonaning texnologik ustunligi uchun kurashish shartmi?

Funktsional strategiya – bu qo’shimcha qimmatlilik yaratishdir.Masalan. innovastiyalardan foydalanish, diversifikatsiyalangan strategiya, marketing strategiyas

Strategiya – bu qaror va harakatni raqobatchilarga nisbatan ustunlik majmuidir.

Korporativ strategiyaning mohiyati shundan iboratki, undan korxonani shu strategiyadan hozirgi davr talablari bilan birgalikda foyda oladimi yo’qmi belgilanadi. Korporativ strategiyani ikkita rivojlanish taxmini mavjud, birinchisi –strategiyaga asoslanganligi, ikkinchisi –korxona imkoniyati.

Biznesga strategiya rivojlanish yo’lidan borilsa, uni quyidagi chizmada ko’rishmumkin.

7.3. Korporativ strategiyani ishlab chiqish tartibi

Korporativ strategiyaning tuzilishi quyidagilardan iborat bo‘ladi: Kirish, Missiya, Maqsad, Strategiya, Taktika, Faoliyatrejasi

Kirish – bu korxonaning kelajak maqsadlarini ko’zlagan holda faoliyatyuritishi.

Missiya – bu korxonaning liderlik faoliyati bilan bog’liqligidir. Korporativ boshqaruvda bu faoliyat bilan boshqaruvchilar ishchilariga ishda liderlik faoliyat yuritishga harakat qiladilar.

Maqsad strategiya – bu menejerlarning professionalligini va mehnat faoliyati kuchi bilan faoliyat yuritishini taqozo qiladi.

Faoliyat rejasi – har bir yuritayotgan firma o’z faoliyatini strategik reja orqali yuritishga urinadi va shundan foyda olishga harakat qiladi.

Strategiya –boshqaruvning korxona maqsadi va vazifalariga erishishda yondashishi, tashkiliy ko’rinishi harakatidir.

Biznes sferasini aniqlash, maqsadli yondashish, yaqin va uzoqni ko’zlaydigan (dasturlar) maqsadini aniqlash strategiyani asosiy bo’g’inlaridir.

-jadval

Korxona strategiyasini asosiy bo’g’inlari

Korxona strategiyasini asosiy bo’g’inlari
Strategiyada kuchli va sifatli o’zgarishlarini topish	Qisqa foydani olishga intilish	Tarmoq talablari o’zgarishiga yo’l topish
Asosiy strategiyani qurishda kuchli va aniqyondashish	Boshqaruvning funktsional yo’nalishlariga qaror chiqarish	Raqobatbardoshlikni ushlab qolish yo’llarini qidirish
Korxonaning strategik ichki muamolarini xal qilish yo’llari Yangi imkoniyatlarni amalga oshirish (yangi bozor,sotib olish)	Yangi sektorlar diversifikastiyalariga yo’l topish	Mahalliy va xorijiy raqobatchilarga himoya vositalarni topish

Korxonaning diversifikastilangan bo’lishi uchun uning strategiyasi korxonadan kattaroq maqsadlar talab qilishi lozim. Uning asosiy vazifasi boshqa tarmoqlarni egallab olishdan va menejmentni butun kompleks bo’yicha rivojlantirishdan iboratligidir.

-jadval

Korxonaning diversifikatsion koprorativ strategiyasi

Korxonaning diversifikatsion koprorativ strategiyasi
Diversifikastiyaning qaysi turililigi	Kuchsiz va ish yurita olmaydiganlarni qaynday qilib sindirish	Korxona strategiyasiga diversifikastiya qat’iyligining ta’sirini o’tkazish
Diversifikastiya kengligi	Ish foaoliyatini kengaytirish va yangiyo’naliglarga chiqish yo’llari	Tarmoq divesefikastiyasi yo’li bilan raqobatchilardan ustunlikni ta’minlash
Investitsiyalarni tassaruf etish yo’llari	Raqobatchilarning pozistiyalariga operativ harakat qilish yo’llari

Korxonaning diversifikatsion korporativ strategiyasiga muhim to’rt qarash mavjud.

1. Diversifyikastiyaning tugallanganligi harakatlari.

Diversifikastiyani birinchi qarishi shundan iboratki, yangi va rivojlangan portfeldan iborat bo’lishi lozim. Bunday strategiya qororlari divesefikastiyani tarmoqlarda keng yoki qisqa ekanini aniqlab beradi.

2. Korxonaning diversifikastiyasini boshqarish va birgalikda qaror qabul qilish. Korporativ strategiya mavjud pozistiyalarni tanlagandan so’ng, uni yaxshilash yo’llarini qidiradi. Uzoq muddatli raqobatbardoshlik pozistiyalari qaroriishlab chiqilishi lozim. Boshqarishning to’liq raqobatbardoshligini oshirish uchun uni uzoq muddatli kelishuvlarni amalga oshirilishi va kuchsiz korxonalarga korxona tarkibiga qo’shilishini taklif etish orqali rivojlantirish imkonini beradi.

3. Raqobatbardosh mavqe’ini oshirish yo’llarini topish chora tadbirlari.

Diversifikatsion bog’liq tarmoqlar qo’shimcha texnologiyalar qidiradi. Bir xiltarmoqda ish yuritadilar. Bu esa o’z navbatida texnologiyalar tarqalishiga qulay sharoit yaratadi, ushlanishlar vaqtini cheklaydi, raqobatbardoshligini oshiradi, (2+2 samarasini berishi lozim).

3. 
   Korporatsiya resurslariga yo’naltirilgan investitsion mavqe’yini oshirish yo’llarini qidiradi va korxona mavqe’ini oshiradi.
   

Nazorat savollari

1.Korporativ strategiya mohiyati nimada?

2. Korporativ strategiyani printsiplarini ishlab chiqish orqali tushuntirib bering.

3.Strategik boshqaruv nima?

4. Korparativ strategiyani faktori va tashkiliy qismi haqida gapirib bering.

5. Korxonaning diversifikatsion koprorativ strategiyasi nima?

6.Korparativ strategiyaning mazmunini tushuntiring.

7.Funktsional strategiyaning iqtisodiy mazmunini tushuntirib bering.

8.Korxonaning diversifikatsion korporativ strategiyasini aytib berin

1¹Corporate governance : accountability, enterprise and international comparisons / [edited by] Kevin Keasey,Steve Thompson, and Mike Wright. p. cm. Includes bibliographical references and index. John Wiley & Sons, Inc. 2005.32р