7-Mavzu: Rasm chizish metodikasi va uning xususiyatlari. Mavzu rejasi: Rasmlarni idrok etish va tahlil qilish
Download 470.77 Kb. Pdf ko'rish
|
UWQM2ShWf0RJioOwaJ6V2Am 5Ag qIsb
- Bu sahifa navigatsiya:
- Rangshunoslikka kerakli ish qurollar.
- Nazorat savollar
fazoviy va mehanik birikmalardir.
Ranglarning optik birikmalari yorug'likning to'lqinlanish xususiyatiga asoslanadi. Sektorlari kerakli ranglarga bo'yalgan doirani juda tez aylantirish yo'li bilan bu birikmani hosil qilish mumkin. Ranglarning optik birikmalarini tajribada ko'rish uchun maxsus pirildoq yasab , amalda sinab ko'rish mumkin. Prizma yorug'likning oq nurini asosiy spektr ranglariga bo'lib yuboradi, pirildoq bu ranglarni aralashtiib, qaytadan oq ranga aralashtiradi.
Ranglarning asosiy xususiyatlarini amaliy jihatdan bilish uchun turli buyumlarda sinab ko‘rish kerak. Masalan: turli to‘yinganlikdagi mevalar, sabzavotlar, rangli drapirvkalar va hakozolar. Rangi tusi va to‘yinganligi jihatidan turlicha bo‘lgan buyumlarni puhta o‘rganish va taqqoslashdan so‘ng talabalarga turli ranglar (qizil, ko‘k, yashil va hakozolar) to‘yinganlik shkalasini alohida dog' yoki surtma sifatida (moy bo‘yoq politrasida yoki qo‘g'oz yuzasida) bajarishi lozim. Ularning to‘yinganligi eng yorqindan boshlab deyarli kulrang, netrolrang bilan asta sekin pasayib boradi.
Kundalik tarmushimizda hayotiy tajriba asosida ma'lum buyum va narsalarning o‘ziga xos ranglari ongimizda singib boradi. Bu ranglar buyum va narsalarning shaxsiy rangi xisoblanadi. Ammo buyum va narsalardagi shaxsiy rang turli yorug'lik ta'sirida o‘zaro o‘zgaruvchan bo‘ladi. Buyumlarning yorug'lik nurlarini chuqur tahlil etib tasvirlashning dastlabki saboqlarini egallashni gipsli geometrik jismlardan boshlash maqsadga muvofiqdir. Asosiyga qizil, sariq zangori ranglar kiradi. Qo`shimcha ranglar ana shu asosiy ranglarni bir-birlari bilan aralashtirish orqali olinadi. Masalan qizil va sariq rangdan zarg`aldoq, sariq va zangori rangdan yashil, qizil va zangori rangdan binafsha ranglar olinadi. Bu olingan ranglarni ikkinchi bor aralashtirish orqali yanada yangi ranglarni hosil qilish mumkin. Yangi ranglarni hosil qilishda oq va qora ranglar ham ishtirok etishlari mumkin. Rangshunoslikda ranglarni xromatik va axromatik turlari ham bo`ladi. Xromatik so`zi yunon tilidan olingan bo`lib, rang ma‘nosini anglatsa axromatik so`zi rangsiz degan tushunchadir. Axromatik ranglar qatoriga oq, qora, kulrang ranglar kirsa, bulardan boshqa hamma ranglar xromatik ranglar hisoblanadi. Rangshunoslik fanida iliq va sovuq rang tushunchalari ham bor. Mutaxassislar iliq ranglar qatoriga sariq, qizil, zarg`aldoq, sabza pushti, sadaf, malla, qirmizi, lolaro`y, gulgun, barikaram kabilarni kiritishadi. Ular o`z xususiyatlariga ko`ra bir ko`rishda kishilarda iliqlik kayfiyatini hosil qiladilar. Sovuq ranglarga esa zangori, xavorang, moviy, yashil, binafsha, moshrang, to`tiyo, lojuvard, to`tigiy, firuza, novshadil, zumrad, nofarmon kabilarni kiritiladi. Ular kishilarda ko`proq sovuq kayfiyat hosil qiladilar. Iliqlik ham sovuqlik ham kayfiyat uyg`otmaydigan ranglar ham bo`ladi. Masalan, kulrang, jigarrang, nilgun, siybob shular jumlasidandir. Ranglarni og`iri ham yengili ham bo`ladi. Og`ir ranglar qatoriga ko`proq to`q, yengiliga och ranglar kiradi. Xususan ranglar qora, jigarrang, yashil, binafsha, to`tiyo, lojuvard, oq, sariq, xavorang, moviy, malla, pushti, pistoqi, novvoti, sabza kabilarga nisbatan kuzatuvchiga og`irroq tuyuladi. Bolalar bo‗yoqlar bilan ishlaganda odatda barcha ranglarni ishlatadilar, ammo ularning ichidan eng yorqin ranglar bilan ishlashni afzal ko‗radilar: qizil, sariq, yorqin yashil, to‗q kul ranglar. Maktabgacha yoshdagi bolalar, odatda bir xil ranglarni moslashtiradilar, xatoliklar faqatgina to‗yintirilgan rang-buyoqlarda kuzatiladi (qizilni- qizg‗ish sabzi rang bilan almashtiradi va hokazo), rang bo‗yoqlari va turlarini nomlashda xatolikka yo‗l qo‗yadilar (pushti rangni- qizil, siyohrang va moviy rangni to‗q ko‗k deb ataydilar), rang nomlarini esa noaniq, buzib talaffuz qiladilar. Maktabgacha ta`lim muassasa bolalar tasviriy faoliyatini boshqarishda, nutq jarayonlarini rivojlantirish, nutqni shakllanishini hisobga olish lozim, tasviriy faoliyat mashg‗ulotlarida, rasm chizishni o‗rgatishdan tashqari bolalarni nutqini rivojlantirish ustida ish olib boriladi. Bir vaqtning o‗zida tasviriy faoliyat mashg‗uloti bolalardan intizom va tashkilotchilikni, shu bilan birga jarayon rejasini mahorat bilan muntazam bajarishlarini talab qiladi.
Tasviriy ijodiyotda rang alohida rol o‗ynaydi. Bolalar jon dillari bilan rasmlarni qalamlar, bo‗yoqlar bilan bo‗yaydilar va rangli bo‗rchalar, flomasterlarda rasm chizishni yaxshi ko‗radilar, rangli plastilinda yasaydilar, rangli qog‗ozlardan applikatsiyalar qiladilar. O‗quv jarayoni maxsus tashkil etilganda, ular qilgan ishlaridan quvonch va qoniqish tuyg‗usini his qiladilar. Bolalar hodisalarning yanada murakkab xususiyatlarini sezib, ularni boshdan kechirishadi: turli shakllar, ranglarning boyligi, rang kombinatsiyasi. Bolalarga rasm chizish texnikasini o'rgatish, turli xil materiallarning xususiyatlarini, ularning ifoda qobiliyatlarini anglash, tasvirlarni yaratishda turli materiallardan foydalanish qobiliyatini shakllantirish, shubhasiz, tasviriy san'atning rivojlanishi uchun muhimdir. Har qanday tasviriy san'at texnikasi o'z-o'zidan mavjud emas u tasvirlash vazifasiga bo'ysunadi. Chizilgan rasmni yaratish uchun u yoki bu materialni tanlash uning ekspression qobiliyatlari bilan belgilanadi. Va rasm chizish texnikasini o'rgatish o'z-o'zidan maqsad emas. Turli materiallarni, ular bilan ishlash usullarini o'zlashtirish, ularning ifodaliligini anglash bolalarga atrofdagi hayot haqidagi taassurotlarini chizmalarda aks ettirishda ulardan yanada samarali foydalanishga imkon beradi Maktabgacha yoshdagi bolalar uchun an'anaviy rasm chizish texnikasi orasida quyidagilar ajralib turadi: - guash bilan ishlash; - akvarellar bilan rasm chizish; - rangli mumli qalam bilan chizish; - oddiy va grafik qalam bilan rasm chizish. Bolalar bog'chasida asosan turli xil : rangli qalam, akvarel va guash bo'yoqlaridan foydalaniladi. Chiziqli shakl qalam bilan yaratilgan. Shu bilan birga, bir qism ketma-ket asta-sekin tezlashadi, har xil detallar qo'shiladi. Keyin chiziq tasviri ranglanadi. Bunday rasm chizish ketma-ketligi bola tafakkurining analitik faoliyatini osonlashtiradi. Bir qismini chizib, u eslaydi yoki tabiatda ko'radi, qaysi qismida ishlash kerak. Bundan tashqari, chiziqli yo'llar qismlarning chegaralarini aniq ko'rsatib, rasmni bo'yashga yordam beradi. Bo'yoqlar bilan bo'yashda (guash va akvarel) shaklni yaratish rang-barang joydan kelib chiqadi. Shu nuqtai nazardan, bo'yoqlar rang va shakl tuyg'usini rivojlantirish uchun katta ahamiyatga ega, atrofdagi hayotning boyligini bo'yoqlar bilan osongina etkazish mumkin: toza osmon, quyosh botishi va quyosh chiqishi, moviy dengiz va boshqalar. Maktabgacha yoshdagi bolalarning badiiy va ijodiy qobiliyatlarini rivojlantirish vositalaridan biri noan'anaviy tasviriy metodlardir. Pedagogik improvizatsiya kundalik ish amaliyotiga keng tatbiq etilmoqda, bu tarbiyachilarga bolalar bilan o'zaro munosabatlarning har bir o'ziga xos vaziyatida noan'anaviy tasviriy texnikani o'qitish shakllari, usullarini tanlashga imkon beradi.
An'anaviy bo'lmagan usullardan foydalanish bo'yicha Lykova I.A quyidagi tavsiyalar beradi. Noan'anaviy texnologiyalarni qo'llash bilan ishlashni "oddiydan murakkabga" tamoyili bo'yicha yosh guruhdan boshlash kerak. Kichik maktabgacha yoshda qo'llaniladigan asosiy texnologiyalar: - barmoqlar,
- kaftlar bilan rasm chizish, - ko'pikli kauchuk yostiqlar, - paxtali tayoqchalar, - barglar bilan bosib chiqarish Noan'anaviy rasm chizish texnikasi juda ko'p (ularning noodatiyligi shundaki, ular bolalarga tezda kerakli natijaga erishishga imkon beradi. Noan'anaviy rasm usullaridan foydalanish bolalarning ob'ektlar va ulardan foydalanish, materiallar, ularning xususiyatlari, qo'llash usullari haqidagi bilim va g'oyalarini boyitishga yordam beradi. Bolalar harakat qilishadi. qo'lingizning kafti, barmoqlaringiz, mushtingiz, kaftning chetiga chizib oling, qo'lbola vositalar (iplar, arqonlar, ichi bo'sh naychalar) va tabiiy material (daraxt barglari) yordamida rasmlarni oling.
Noan'anaviy rasm chizish texnikasi bolalarning aql-idrokini, xayolotini, fantaziyasini, tashqi fikrlash qobiliyatini rivojlantirishga turtki beradi. Barmoqlar to'g'ridan-to'g'ri bo'yoq bilan aloqa qilganda, bolalar uning xususiyatlarini o'rganadilar (qalinligi, qattiqligi, yopishqoqligi va akvarelga har xil miqdordagi suv qo'shilsa, ular turli xil ranglarga ega bo'ladi. Shunday qilib, teginish sezgirligi, ranglarning kamsitilishi rivojlanadi. Ma'lumki, bolalar ko'pincha ularga taklif qilingan na‘munani nusxalashadi. An'anaviy bo'lmagan tasvir texnikasi bunga yo'l qo'ymaslikka imkon beradi, chunki o'qituvchi tayyor na‘muna o'rniga faqat noan'anaviy materiallar va vositalar bilan harakat qilish usulini namoyish etadi, bu tasavvur, ijodkorlikni rivojlantirish, mustaqillik, tashabbuskorlik, individuallikni namoyon etishga turtki beradi. o'ylashni o'rganing, u yoki bu tasvir eng ta'sirli bo'lishi uchun qaysi texnikani qo'llashni mustaqil ravishda hal qiling.Shunda ular natijani tahlil qiladilar, o'zlarining ishlarini taqqoslaydilar, o'zlarining fikrlarini bayon qilishni o'rganadilar, ular keyingi safar rasmlarini bir-biriga bog'lashga intilishadi.
1. Bolalar tasviriy faoliyatida idrok qilishning rivojlanishi. 2. Predmetlarni kuzatish metodlari. 3. Bolalarni idrok qilishiga raxbarlik. 4.Idrok etishni boshqarish metodikasi.
1. Abdurasulov S. Tolipov N. ―Rangtasvir‖ Toshkent 2005yil. 2. T.S.Komarova. Metodika obucheniya izobrazitelnoy deyatelnosti i konstruirovaniyu.M.., «Prosveщyeniye»1991. 3. F.B.Valixo‘jaeva talabalarni maktabgacha ta‘lim muassasalarida bolalarga estetik tarbiya berishga tayyorlash: Ped.fanl.nomz.diss.T.:2005.135b. Download 470.77 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: |
ma'muriyatiga murojaat qiling