7-мавзу. Шартли операторлар. Такрорлаш операторлар. Функция ва процедуралар эълон қилиш ва аниқлаш

for k:= k2 downto k1 do S;

бу ерда down to (гача камайиб) – тилнинг хизматчи сўзи.

Бу операторда k параметри k2 дан токи k1 гача камайиш тартибида (агар k - бутун қийматли ўзгарувчи бўлса цикл қадами - 1 га тенг) ўзгаради. Операторнинг ишлаш принципи олдинги операторникидай қолаверади.
Мисол: Расмда кўрсатилган матрицани ҳосил қилиш тартибида жойлаштириш дастурини тузинг.
Дастурни тузиш учун 1 дан 15 гача бўлган рақамларни илон шаклида матрицага жойлаштиришимиз зарур бўлади. Расмдан кўриниб турибдики тоқ сатрдаги сонлар 1 бирликка монотон ўсиб бормоқда, жутларида эса аксинча.
Бу ўзгаришларин қуйидаги формула билан ифодалаш мумкин:
Жуфт сатрлар учун - (i-1)*n + n - j + 1,
Тоқ сатрлар учун - n*(i -1) + j, бу ерда i – мос сатр номери, j – устун номери.
Демак, демак дастурда юқоридаги формулалар орқали қадам бақадам матрицани ҳосил қилиш мумкин.


Program ex; {дастур номи}
Var a: array[1..3,1..4] of integer; {ўзгарувчиларни эълон қилиш}
k, i,j:integer;
Begin k:=1; {дастурнинг асосий қисмининг бошланиши}
for i:=1 to 3 do {цикл танасининг бошланиши}
if (i mod 2)=0 then {агар сатр номери жуфт бўлса}
for j:=4 downto 1 do {ўнгдан чапга йўналтиришни ўзгартирамиз }
begin
a[i,j]:= k; k:=k+1; end
else {агар сатр номери тоқ бўлса}


for j:=1 to 4 do { чапдан ўнгга йўналтиришни ўзгартирамиз }
begin
a[i,j]:=k;
k:=k+1; end;
WriteLn('Ҳосил қилинган массив:');
for i:=1 to 3 do begin
for j:=1 to 4 do
Write(a[i,j]:3); {матрица элементларини чоп этиш}
WriteLn; end;
end.
Программада параметрли такрорлаш операторидан фойдаланиш жараёнида, цикл параметрининг қийматини цикл танаси ичида ўзгартирмаслик лозим, акс ҳолда операторнинг иш ритми бузилиши мумкин. Буни қуйидаги мисолларда кўриш мукин: