7-mavzu. Xavfsizlik, millatlararo totuvlik va diniy bag’rikenglikni ta’minlash reja

Siyosiylashgan diniy ekstremistik guruhlarning bosh maqsadi nima? Siyosiylashgan diniy ekstremistik guruhlarning bosh maqsadi – mamlakat suvreniteti, chegaralari daxlsizligi, konstitusion tuzumiga, jamiyatdagi dinlararo va millatlararo barqarorlikka tahdid tug’dirish, xalqning davlatga, hukumatga, kelajakka ishonchini yo’qotish, aholi, avvalo yoshlar ongini zaxarlash orqali jamiyatni kuchsizlantirish. Kurash usullari — avval boshida ular  o’zlarining oqimiga sodda, aldanuvchan va yoshlarni og’darib oladilar, keyin maqsadlarini amalga oshirish uchun biror mamlakatda to’ntarishni, terroristik amaliyotni, yollanma qotillik, hukumatga bosim o’tkazishni amalga oshiradilar. Ijrochi kuchga, odatda juda katta mablag’ va qurol-yarog’ beriladi. Birinchi Prezident I.Karimov diniy ekstermizmga qarshi kurashda — Islom dinini siyosatga aylantirayotgan, yovuzlik va terrorchilik mafkurasini yaratayotgan ko’plab radikal va ekstremistik markazlarning, birinchi navbatda, yoshlar ongini zaharlab zombiga aylantirib, ulardan terrorchilarni tayyorlash bo’yicha konveyr  tashkil etayotgan, xalifalik tuzishdek turli xom-xayollarni amalga oshirishga urinayotgan qabih kuchlarning ildizini qirqib tashlash kerak degan g’oyani ilgari suradilar. Diniy ekstremizm O’zbekiston milliy manfaatlari uchun katta xavf. Diniy ekstremizm O’zbekiston milliy manfaatlari uchun ham boshqa har qanday davlat, jamiyat mavjudligi va kelajagi uchun katta xavfdir. Uning asosiy maqsadi mamlakat suvreniteti, chegaralari daxlsizligi, konstitusion tuzumiga, jamiyatdagi dinlararo va millatlararo barqarorlikka tahdid tug’dirish, xalqning davlatga, hukumatga, kelajakka ishonchini yo’qotish, aholi, avvalo yoshlar ongini zaxarlash orqali jamiyatni kuchsizlantirishdan borat ekan bu bilan hyech qanday murosa qilib bo’lmaydi

O’zbekistan Respublikasi diniy mutaassiblik, akidaparastlik, ekstremizm va terrorchilikning mintakaviy va umumbashariy mikyosdagi xavf ekanidan kelib chikib, jaxon xamjamiyati bilan  birgalikda unga karshi kurashishi lozimligi to’grisidagi g’oyani jaxonning nufuzli tashkilotlari minbarlaridan e’lon kilib kelmokda. To’g’risini aytish kerak, O’zbekistonning diniy ekstremizm va xalkaro terrorizmga karshi kurash siyosatining moxiyatini rivojlangan mamlakatlar va dunyoning nufuzli xalkaro tashkilotlari kechrok angladi. Xususan, O’zbekiston Res­publikasi Birinchi Prezidenti I.A.Karimov 1993 yil 28 sentyabrda Birlashgan Millatlar Tashkiloti (BMT) Bosh Assambleyasining 48-sessiyasida kilgan ma’ruzasida jaxon xamjamiyatini Afgoniston muammosini izchil o’rganish va yechishga chakirdi. «Tolibon» xarakatining diniy mutaassib va jangarilikfaoliyati xakidagi ushbu xaqqoniy fikr fakat AKShdagi 2001 yil 11 sentyabr fojialaridan so’ng tan olindi.

I.A.Karimov tashabbusi bilan 1998 yilda tashkil topgan «6+2» guruxining BMT raxbarligida 1998-1999 yillarda olib borgan faoliyati Afgonistonda ekstremizm va terrorizmga karshi kurashda katta axamiyatga ega bo’lganini ta’kidlash zarur. 

2001 yilning 28 sentyabrida BMTning Xavfsizlik Kengashi 1373(2001)-sonli rezolyusiyani kabul kilib, BMT doirasida ter­rorizmga karshi kurash ko’mitasini tuzdi. Ushbu ko’mitaning tuzilishi va faoliyati O’zbekistan Respublikasi Prezidenti I.A.Karimov taklif kilgan terrorizmga karshi kurash xalkaro markazining konsepsiyasiga xamoxangdir. Zero, Yurtboshimiz 1999 yilning noyabrida Yevropada Xavfsizlik va hamkorlik Tashkilotining (YeXHT) Istambulda bo’lib o’tgan sammitida va 2000 yilning 7-8 sentyabr kunlari Nyu-Yorkda bo’lib o’tgan BMT Bosh Assambleyasining «Ming yillik sammiti»da BMT tuzilmalarida terrorizmga karshi kurash xalkaro markazini tuzish taklifini bayon kilgan edi. Ushbu tashabbus ro’yobga chikkanidan so’ng, O’zbekiston 2001 yilning dekabr va 2002 yilning avgust oylarida BMT Xavfsizlik Kengashining yukorida zikr etilgan rezolyusiyasining bajarilishi xususida BMTning Terrorizmga karshi kurash ko’mitasiga ma’ruzalar takdim etdi.

O’zbekistonning diniy ekstremizm va xalkaro terrorizmga karshi olib borayotgan siyosatining maksadi mintakada global mikyosda tinchlik, barkarorlikni saklash, mamlakat mustakilligi va ravnaki, xalkning erkin va farovon xayotini ta’minlashdir.

Ma’lumki, BMTning terrorizmning oldini olish va unga karshi kurashga karatilgan 13 ta xujjati (11 ta Konvensiya va 2 ta proto­kol) mavjud. Xozirda O’zbekiston 12 ta ana shunday xalkaro shart­nomalarni ratifikasiya kilgan. O’zbekiston Yevropa Ittifoki doirasida xam terrorizmga karshi kurashga karatilgan 7 xalkaro shartnomani imzolagan. 

Kayd etilgan konvensiya va protokollarda mustaxkamlab ko’yilgan koidalar Respublikamizda kabul kilinayotgan qonunlar va boshqa huquqiy-me’yoriy hujjatlarda xam izchil ifodasini topayotganini ta’kidlash zarur.

Bugungi kunda MDH mamlakatlari xavfsizlik xizmatlari orasida juda yaqin hamkorlik munosabatlari o’rnatilgan. 2017 yil 5 aprelda Moskvada MDH mamlakatlari xavfsizlik xizmatlari rahbarlarining uchrashuvi bo’lib o’tdi.

Uchrashuvda bugungi kunda terrorchilar hujumi barcha MDH mamlakatlariga xavf solayotgani ta’kidlandi. Terrorchilik bilan kurashish uchun barcha mamlakatlar maxsus xizmatlari yaqindan hamkorlik qilishi muhimligi qayd etildi.

Sankt-Peterburgda va boshqa ayrim joylarda bo’lib o’tgan fojialar misolida terrorchilik xavfini inkor qilib bo’lmasligi aytildi. MDH mamlakatlariga terrorchilikdan boshqa yana bir necha xavflar tahdid solmoqda. Ular orasida uyushgan jinoyatchilik, narkotrafik, korrupsiya va davlatlar ichki siyosatiga tashqaridan aralashish kabi xatarlar bor. Bugungi kunda MDH mamlakatlari xavfsizlik xizmatlari orasida juda yaxshi hamkorlik munosabatlari o’rnatilgan^[3].

Suriyadagi IShIDning asosiy kuchlari yo’q qilinishi tufayli u yerdan qochib, to’zib ketgan jangarilar o’z qonli harakatlarini Pokiston, Afg’onistonda davom ettirildi. Ularning va Markaziy Osiyoga tahdidi ortayotgani sababli xavfsizlik xizmatlari rahbarlari tez-tez uchrashib turishga zaruriyat paydo bo’lmoqda. Yana shunday uchrashuv 2017 yil 19 dekabrda Moskva shahrida bo’lib o’tdi. Unda tomonlar Afg’oniston hududlari orqali Markaziy Osiyo respublikalari va MDH hududlariga jiddiy xavf paydo bo’lishi bilan bog’liq ma’lumotlar va ularga qarshi choralar rejalarini kelishib oldilar^[4].

Respublikamiz ekstremizm va terrorizm bilan birga uni moliyalashtirish bilan uzviy boglik bo’lgan narkobiznes va narkotrafikka karshi kurashda xam kat’iy siyosat olib bormokda. 1999 yilda «Giyoxvandlik vositalari va psixotrop moddalar to’grisida»gi, 2000 yilda «Terrorizmga karshi kurash to’grisida»gi, 2004 yilda «Jinoiy faoliyatdan olingan daromadlarni legallashtirish va terrorizmni moliyalashtirishga karshi kurash to’grisida»gi konunlarning kabul kilingani fikrimizni tasdiklaydi.

Bir so’z bilan aytganda, mamlakatimiz diniy ekstremizm va terrorizmga karshi tizimli va tadrijiy kurash olib bormokda. Bu kurash mamlakatimizda fukarolik jamiyatini kurish va inson xukuklarini ta’minlash uchun xizmat kiladi.

Xalkaro shartnomalarda ishtirok etish. Respublikamiz ter­rorizmga karshi karatilgan ko’plab xalkaro shartnomalarni ra­tifikasiya kilib, ulardagi majburiyatlarini izchil bajarib kelmokda. Shu bilan birga, bu masalalarda o’zining tashabbuslarini ilgari surayotganini xam aloxida ta’kidlash zarur.