7-mavzu. Yorugʻlik oʻtkazuvchi shaffof qoplamalarning quyosh nurlanishi

Quyosh kollektorining ichki tuzulishi
O'tkazish 
va qaytarish
, yutilish va tarqalish koeffitsientlari yig'indisi birga 
teng. Bu bayonot energiyaning saqlanish qonunidan kelib chiqadi. 
O’tkazish 
koeffisentini 
yana 
bir 
ifodasi: 
-singan 
to’lqinning 
intensivligi, 
-tushayotgan 
to’lqinning 
intensivligi. 
Agar yorug'lik ikkita shaffof moddaning 
chegarasida sinsa va qaytsa
, u holda tenglik 
amal 
qiladi: 
-qaytarish 
koeffisenti. 
To'liq 
ichki 
qaytish 
holatida 
=0. 
Yorug'likning uzatilishi, 
yutilishi
, sinishi, tarqalishi va aks etishi elektromagnit 
nurlanishning moddalar bilan o'zaro ta'siri natijasidir. 
"Oq" yorug'lik nuri shisha tomonidan spektrga parchalanadi, bu yorug'likning 
"tarqalishi" deb ataladi. Sinishi indeksi va dispersiya ma'lum to'lqin uzunliklari bilan 
bog'liq. Muayyan sindirish ko'rsatkichlari va dispersiyaga ega oynalar optik deb 
ataladi. Shisha namunaga I0 intensivlikdagi monoxromatik nurlanish tushganda 
quyidagi hodisalar yuzaga keladi: yorug'likning 
tarqalishi va yutilishi
,yorug'lik 
o'tkazuvchanligi. 
Yutilish va sochilish koeffitsienti : Qaytarish koeffisenti R harfi bilan 
belgilanadi va quyidagicha ifodalanadi: O’tkazish koeffisenti: Bu koeffitsientlar 
birlik kasrlarida yoki foizlarda ifodalanadi. Bino plitasi oynasi (deraza, displey 
oynasi) uchun yorug'lik o'tkazuvchanlik koeffitsienti T to'g'ridan-to'g'ri shisha 
sirtining aks ettirish qobiliyatiga va uning yutilish qobiliyatiga bog'liqligini hisobga 
olish kerak. Nazariy jihatdan, 
hatto mukammal
, yutmaydigan shisha ham 
yorug'likning 92% dan ko'prog'ini o'tkaza olmaydi, chunki uning ikkala yuzasi 

---

yorug'lik nurlarining kamida 8% ni aks ettiradi. Shisha yuzadan yorug'likning 
qaytarilishini kamaytirish mumkin (bu optik qoplama) yoki shishaga qaraganda 
kamroq sinishi indeksiga ega bo'lgan ba'zi materiallarning nozik plyonkasini qo'llash 
orqali oshirish mumkin. 
Yorugʻlikning yutilishi - muhitdan oʻtayotgan yorugʻlik intensivligining 
yorugʻlikning muhitdagi zarralar bilan oʻzaro taʼsiri natijasida kamayishi. Bunda, 
odatda, 
muhit isishi
, ionlanishi yoki atom va molekulalari gʻalayonlanishi mumkin. 
Yutilgan yoruglik kvanti yutuvchi muhit elektronlari bilan oʻzaro taʼsirlashib, 
energiyasini ularga uzatadi.