7-sinf. Geografiya

D nuqta – 22-dekabr (qishki quyosh turish kuni).
 
Qishki quyosh turishi - Quyosh gardishining osmon gumbazidagi yillik koʻrinma 
harakati davomida gardish markazining ekliptikaning eng jan. nuqtasidan oʻtish payti. Bu 
paytda Quyoshning ogʻish burchagi — 23°27’ boʻladi. Qishki quyosh turishi paytiga yaqin 
kunlarda Quyoshning koʻrinma harakati ekvatorga deyarli parallel boʻladi, natijada uning 
tush paytidagi balandligi bir xil boʻlib, kun uzunligi oʻzgarmaydi. Tropik yil (365,2422 
sutka) bilan kalendar yili (365 yoki 366 kun) teng emasligi sababli, Qishki quyosh turishi 
kalendar sutkaning boshlanishiga nisbatan turli vaqtlarga mos keladi, oddiy yillarda 5 
soat 48 min. 46 sek. kechroq, kabisa yilida esa 18 soat 11 min. 14 sek. oldinroq kelishi 
mumkin. Hozirgi paytda Quyosh Qishki quyosh turishi nuqtasidan 21 yoki 22 dekabrda 
(astronomik qish boshlanadi, chilla kiradi) oʻtadi. Quyosh Qishki quyosh turishi 
boʻlganida Shimoliy yarim sharda eng qisqa kun va eng uzun tun, Janubiy yarim sharda 
esa aksincha boʻladi. 
2. Rasmda ko‘rsatilgan tabiat zonasi xarita-sxemada qaysi raqam bilan ko‘rsatilgan 
hududga mos keladi? Ushbu tabiat zonasining tuproqlari, o‘simliklari, hayonot 
dunyosiga doir ma’lumotlarni jadvalga yozing. 
Javob: 
Rasmda ko‘rsatilgan tabiat zonasi xarita-sxemada 3 (Sernam ekvatorial o‘rmonlar 
zonasi) raqam bilan ko‘rsatilgan hududga mos keladi. 

---

Ekvatorial o‘rmonlar zonasi (xarita-sxemadagi 3 raqami) 
Tuproqlari 
O’simliklari 
Hayvonot dunyosi 
Bu zonada qizil-sariq ferralit 
(lotincha “ferrum” — temir) 
tuproqlar tarqalgan. Tuproqning 
ona jinslari temir birikmalariga 
boy, shuning uchun tuproqlar 
qizg‘ish rangda bo‘ladi.
 
Bu yerda o‘simliklarning 25 000 
turi, jumladan, daraxtlarning 1 
000 turi mavjud. Yuqori yarusda 
(35–50 
m)