7-sinf kimyo Mavzu:”Asoslar va ularning xossali “

s=2; p=6; d=10; f=14 ga teng.

3. Magnit kvant son-m-elektronlarning magnit momentini xarakterlaydi va elektron bulutning magnit maydoniga nisbatan yonalishini ko`rsatadi. Magnit kvant soni butun sonlarni musbat va manfiy qiymatlarini hamda nolni, ya'ni orbital kvant sonining ham musbat ham manfiy qiymatlarini qabul qiladi

Energetik holatni energetik yacheyka  bilan, elektronlarni yacheykadagi strelkalar () bilan

ifodalash qabul qilingan

Masalan,

L=0 m=0 bitta qiymat

L=1 m=+1, 0,-1 uchta qiymat

L=2 m=+2,+1, 0,-1,-2 beshta qiymat

L=3 m=3,+2,+1, 0, -1,-2,-3 yettita qiymat

4. Spin kvant son – s - elektronlar ma’lum bir kvant orbita bo‘ylab atom yadrosi atrofida aylanishidan tashqari, ular o‘z o‘qi atrofida ham aylanadi

Demak, elektronlar o‘zaro spinlari bilan ham farqlanadi. Spin kvant soni -s harfi bilan belgilanadi. U quyidagi qiymatlarga ega bo‘ladi: s =±1/2.

1. Bosh kvant son – n =1,2,3,…..n

2. Orbital kvant son –ℓ =0,1,2…n-1

3. Magnit kvant son – m = +ℓ….0…- ℓ

4. Spin kvant son – s =±1/2.

N	1	2				3
ℓ	0	0	1			0	1			2
m	0	0	+1	0	-1	0	+1	0	-1	+2	+1	0	-1	-2
s
Orbitaning simvoli	1s	2s	2px	2pz	2pu	3s	3px	3pz	3py	3dxy	3dxz	3dz	3dyz	3dxy
Pog‘onachadagi elektronlar soni	2	2	6			2	6			10
Kvant qavatda elektronlar soni ( 2n2)	2	8				18

Elektronlarning kvant sonlari holatlari

Кvаnt sоnlаrning elektrоnlаrini energetik qаvаtlаridа tаqsimlаnishini shаrhlоvchi qоidаlаr:

• Pаuli qоidаsi

Bittа аtоmdа to‘rttаlа kvаnt sоnlаrining qiymаti аynаn bir хil bo‘lgаn ikkitа elektrоn bo‘lishi mumkin emаs.

• Gund qоidаsi

Кvаnt pоg‘оnаchаliridаgi bаrchа bo‘sh yacheykаlаr elektrоnlаr bilаn аvvаlо bittаdаn mаksimаl dаrаjаdа to‘lib оlаdi, so‘ngrа оrtib qоlgаn elektrоnlаr tаrtib bilаn yacheykаlаrdаgi tоq elektrоnlаrgа juftlаshа bоshlаydi. Yacheykаlаr to‘liq elektrоnlаr bilаn to‘lgаndа umumiy qiymаt nоlgа teng bo‘lаdi.

• Кlech-kоvskiy qоidаsi

1s→2s→2p→3s→3p→4s→3d→4p→5s→4d→

5p→6s→4f→5d→6p→7s→5f→6d→

Маsalalar va ularning yechimlari

Masala: Elektron formulasi 3d104s1 bilan tugallangan elementning 0,5 mol miqdori suyultirilgan nitrat kislota bilan ta’sirlashganda qancha hajm (n.sh.) gaz ajralib chiqadi?



Yechish: Elementning to‘liq elektron konfiguratsiyasi 1s22s22p63s23p63d104s1, bu elementda 29 ta elektron bor,

demak, Cu elementi olingan. Tegishli reaksiya tenglamasi:

3Cu+8HNO3=3Cu(NO3)2+2NO+4H2O

bo‘yicha proporsiya tuzsak 3:0,5=2·22,4:x; x=7,47 l NO.

Masala: Germaniy atomi valent elektronlarining kvant sonlarini (n, l, ml, ms) aniqlang.

Yechish: 32-raqamli element germaniyning elektron konfiguratsiyasi 1s22s22p63s23p63d104s24p2 bo‘lib, uning oxirgi 4s24p2 elektronlari valent elektronlardir.

Bu elektronlarning:

bosh kvant sonlari 4, 4, 4, 4 ;

orbital kvant sonlari 0, 0, 1, 1;

magnit kvant sonlari 0, 0, +1, 0;

spin kvant sonlari +1/2, -1/2, +1/2, -1/2 bo‘ladi.

D.I.Mendeleev kimyoviy elementlar davriy jadvalining elektron ko‘rinish

Katta davr va kichik davr elementlari uchun “Venn diagrammasi”

Kichik davr elementlari

Kichik davrlar

1 tadan qatorni o‘z ichiga oladi. 1-davr elementlarida 1 ta , 2-davrda 2 ta,

3-davrda 3 ta energetik pog‘ona bo’ladi. 1-davrda

2 ta , 2-davrda 8 ta ,

3-davrda 18 ta elektron bo‘ladi

Katta davr elementlari

Katta davrlar 2 tadan qatorni o‘z ichiga oladi. 4-davr elementlarida 4 ta ,

5-davrda 5 ta ,

6-davrda 6 ta, 7-davrda 7 ta energetik pog‘ona bo‘ladi.

4-6-davrlarda 32 ta dan elektron bo‘ladi

Metallik xossalari kamayib, metallmaslik xossalari kuchayadi. Har bir davr ishqoriy metallardan boshlanib, inert gaz bilan tugaydi

Kichik davr elementlarining atom tuzilish

1s22s22p63s23p63d24s2

3s23p63d104s24p64d105s25p2

…3s23p63d64s24p0

…5s24d105p66s24f145d106p3

Elektron formulalar qaysi elementga tegishli?

E‘tiboringiz uchun

rahmat!