№7 Tema. Bólmelerdiń hawasın tazalıǵın tekseriw hám bahalaw Shınıǵıw ótkeriw jayı úskeneleniwi

№7 Tema. Bólmelerdiń hawasın tazalıǵın tekseriw hám bahalaw

1. Shınıǵıw ótkeriw jayı úskeneleniwi.

«Ulıwma gigiena» kafedrası
1. 1 Sabaqtıń taminlanganligi:
- Kesteler;
- jaǵdaylı máseleler;
- Studentler ushın qóllanbalar ;
- urgatuvchi bahalaytuǵın programma ;
- jańa ahborot tehnologik qurallar, kórgezbeli qurallar, tarqatpa materiallar ;
Sabaq temasın ózlestiriw ushın tehnik qurallar (noutbook, multimediya proektori)
2. Shınıǵıw dawam etiw waqti - 2 soat
3. Shınıǵıw maqseti.
studentlerge emlewxana bólmeleri hawasınıń antropogen pataslanıwın tekseriw hám bahalaw usıllarına úyretiw, hám de bólmeler hawasınıń samallatilish sapasın bahalawǵa úyretiw.
wazıypalar :
Student biliwi kerek.
-emlewxana bólmeleri hawasınıń antropogen pataslanıwın
- bólmeler hawasınıń samallatilish sapasın bahalawdı.

Student qilaolishi kerek,

- Emlewxana bólmeleri hawasınıń antropogen pataslanıwın tekseriwdi
- Bólmeler hawasınıń samallatilish sapasın bahalawdı hám nátiyjeler boyınsha juwmaq shıǵarıwdı.

4. Motivatsiya.
Temanı tiykarlash.
Emlewxana bólmeleri hawasınıń tazalıǵı úlken sanitar-gigienik áhmiyetke iye: birinshi náwbette nawqaslardıń ulıwma jaǵdayına unamlı tásir qilsa, ekinshiden emlewxana ishi infektsiyasın aldın alıw ushın zárúrli bolıp tabıladı. Usınıń menen birge hawa ortalıǵınıń tazalıǵı medicinalıq hodimlarning eń muwapıq miynet sharayatların jaratıw ushın áhmiyeti úlken. Soǵan baylanıslı halda emlewxana bólmeleri hawasınıń bakteriologik hám ximiyalıq tazalıǵın úzliksiz qadaǵalaw etip turıw zárúr bolıp tabıladı. Bul faktorlardıń stilistik tiykarın biliw hár qanday shıpaker ushın shárt esaplanadı.
5. Pánlerora hám pánishidagi bo'gliklik.
Bul pán communal gigiena, awqatlanıw gigienası, balalar hám óspirimler gigienası, miynet gigienası hám radiacion gigiena pánleri menen bekkem baylanıslı.
6. 1 Teoriyalıq bólim.
Emlewxana bólmeleri hawasında ámelde hámme waqıt túrli túrdegi ximiyalıq elementlar, ћamda mikroorganizmlar ushraydı.
Ximiyalıq elementlar palatalar hawasında antropogen kelip shıǵıwǵa iye bolǵan túrli ónimler kórinisinde boladı : (ammiak, vodorod -sulfid, merkaptanlar, indol hám b. q.), hám de dezinfektsiyalovchi ximiyalıq elementlar, kishi kontsentratsiyalarda sonda da dárivor elementlardan ibarat. Emlewxanalar palatalari hawası quramındaǵı ximiyalıq elementlar kishi kontsentratsiyalarda bolǵanlıǵı sebepli ótkir záhárleniwlerdi keltirip shıǵarmaydı, biraq nawqaslardıń ulıwma jaǵdayına tásir etip, bas awırıwı, tolıqıw sezimsi, kamquvvatlik, uyquning aynıwı sıyaqlı kórinislerde nomoyon boladı. Emlewxana bólmeleri hawasınıń antopogen pataslanıwı medicinalıq hodimlarning jumıs qábiletine tásir etedi, bunnan tısqarı hawa ortalıǵın dárivor elementlar menen pataslanıwı medicinalıq hodimlarda allergik keselliklerdi qáliplesiwinde tiykarǵı faktorlardan biri bolıp qalıwı múmkin. Qaǵıyda boyınsha, emlewxana bólmeleri hawasınıń antropogen pataslanıw dárejesi olardıń samallatilish sapasın tariyplaydi.
Emlewxana bólmeleri hawası ortalıǵınıń mikrobları da saprofit-mikroblar, hám da patogen mikroblardan ibarat bolıp, olardıń tiykarǵı dáregi de nawqaslar, da medicinalıq hodimlar hám ayırım jaǵdaylarda nawqas aldına keliwshiler bolıwı múmkin. Emlewxanalar hawasınıń mikroblı pataslanıwı úlken gigienik áhmiyetke iye, sebebi hawanıń patogen mikroblar menen pataslanıw sharayatında nawqaslarda emlewxana ishi infektsiyaların kelip shıǵıw havfi artadı. Buǵan tiykarǵı sebep, sonday da nawqas organizmi passivlesken bolıp, harqanday infektsiya ushın júdá beriluvchan jaǵdayda boladı. Hawanıń mikroblı pataslanganligi xirurgiya, tuwıw uyiler, balalar bólimleri ushın eń úlken áhmiyetke iye esaplanadı. Soǵan baylanıslı halda emlewxanalardaǵı bólmeler hawasınıń mikroblı pataslanıw dárejesin úzliksiz baqlaw úlken áhmiyetke iye boladı. Operatsiya bólmelerinde hawa taza dep aytılıwı múmkin, qashanda 1 m3 hawada mikroblardıń sanı 500 den aspasa, operatsiyadan keyin bolsa - 1000 den aspaǵan jaǵdaylarda. Tuwıw uyiler, janlandırıw bólmelerindegi taza hawa quramında 1 m3 hawada 1500 den aspawı, tuwıwdan keyingi palatalarda bolsa, 2000 den aspawı shárt.
Emlewxana bólmeleri hawasınıń tazalıq kórsetkishleri retinde kóbinese karbonat angidrid gazınıń muǵdarı, hám de 1 m3 hawa daǵı mikroblar sanınan paydalanıladı.
Karbonat angidrid gazı - CO2 - jasaw hám jámiyetlik ımaratları hawasınıń antropogen pataslanıw kórsetkishi retinde bahalanadı, sebebi bul gaz kontsentratsiyasınıń artpaqtası shiǵarılatuǵın hawa quramında CO2 gazınıń joqarı kontsentratsiyası menen baylanıslı. Karbonat angidrid gazınıń kontsentratsiyasın artpaqtası menen bir waqıtta hawanıń ızǵarlıǵı, basqa kórinistegi antropogen ximiyalıq pataslanishlar hám mikroorganizmlar sanınıń artpaqtası menen baradı. Sol sebepli jasaw hám jámiyetlik úyleri, emlewxanalar hawası ushın karbonat angidriddiń kontsentratsiyası 0, 1% ge shekem bolıwına ruhsat etiledi., bul bahadan artpaqtası bolsa, bólme hawasınıń yahshi samallatilmasligidan dárek bolıp tabıladı.
SO2 kontsentratsiyası operativ-usıl - shprits usılında anıqlanıwı múmkin: 10, 0 yamasa 20, 0 ml li shpritsga 1 yamasa 2, 0 ml (anıq bolıwı kerek) reń berilgen kúshsiz sıltıiy eritpe alınadı, keyin shpritsning to'lik kólemige shekem tekseriliwshi hawa alınadı. Shpritsni 10 -15 ret kúshli shayqatıladı, sebebi shpritsga alınǵan sıltıiy eritpe hawa quramındaǵı SO2 ózine utıp alıwı kerek. Eger shpritsdagi eritpe reńsizlanmasa, shpritsdagi hawanı uyań shıǵarıp, ornına jańa hawa úlgisi alınadı hám taǵı shayqatıladı, nátiyjede shpritsdagi eritpe tolıq reńsizlenip ketemen degenshe dawam ettirilaveradi. Shpritsga alınǵan hawa úlgileriniń sanı sanap barılıwı shárt (A). Tap sonday tájiriybeni sırtdaǵı taza atmosfera hawası menen de atqarıladı, onda alınǵan hawa úlgisiniń sanı (B) menen ańlatpalanadı. Keyininen bólme hawası quramındaǵı karbonat angidrid gazınıń kontsentratsiyası tómendegi formula boyınsha esaplanadı :
H = (B - A ) h 0, 03 %, bul jerde
0, 03 - atmosfera hawası daǵı SO2 dıń kontsentratsiyası.
Hawa daǵı mikroblar sanın anıqlaw ushın talayǵana usıllardan paydalanıw múmkin: sedimentatsiya yaǵniy cho'ktirish, filtrlew, hawa aǵımınıń urılıwına tiykarlanǵan usıl (Krotov usılı ).
Sedimentatsiya usılınan paydalanilganda awqatlı ortalıqqa iye bolǵan Petri kishkene kesesi tekirilish jayında 3 minutaǵa ashıq halda qaldıriladi, keyininen kishkene keseni jabıladı, ag'dariladi hám 24 saatqa termostatqa qóyıladı. Keyin kishkene kesede kógerip shıqqan koloniyalar sanı esaplanadi. Bul usıl járdeminde 1 m3 hawa quramındaǵı mikroblardıń sanın anıqlawǵa múmkinshilik bermeydi, sol sebepli bul usıl ol yamasa bul bólme hawası daǵı mikroblardıń dinamikada ózgeriwin salıstırıwlap bahalaw ushın qollanıwı múmkin, mısalı bir kún dawamındaǵı ózgeriwi; bul usıldı qóllaw ushın hawa úlgisin alıw bir hil sharayatta atqarılıwı kerek (bir hil awqatlı ortalıq, bir hil orında hám úlgi alıw waqıtı bir hil bolıwı kerek).
Filtrlew usılı hawa quramında bolıwı múmkin bolǵan mikroblardı suyıq awqatlı ortalıqqa alıwdı názerde tutadı, bunnan keyin suyıq awqatlı ortalıqtı qattı awqatlı ortalıqqa qayta egiw talap etiledi. Bul óz ornında tájiriybe ótkeriw múddetin sozılıp ketiwine sebep bolıp hám alınǵan nátiyjelerdiń anıq bolmawi menen baylanıslı.
Hawanıń mikroblı pataslanıwın anıqlawdaǵı eń yahshi usıl tekseriliwshi hawa aǵımın awqatlı ortalıq maydanına urılıwına tiykarlanǵan usıl bolıp tabıladı jáne bul maqsette Krotov apparatınan paydalanıw múmkin. Usıldıń mánisi sonnan ibarat, tekseriliwshi hawa ortalıǵı Krotov apparatı járdeminde onıń qopqog'idagi ponasimon tesik arqalı sıpaladi hám sheńberip turıwshı stolga ornatılǵan stolchadagi sterillangan ashıq awqatlı ortalıq maydanına urıladı. Hawanı tartıw belgilengen tezlikte ámelge asıriladı, bul bolsa tekseriliwshi hawanıń kólemin anıqlawǵa múmkinshilik beredi. Keyin, mikroblar menen bir túrde egilgen Petri kishkene kesesin termostatqa qóyıladı ; 24 saattan keyin kishkene kesede kógerip shıqqan mikrob koloniyalari esaplanadi hám sıpalgan hawa kólemin esapqa alıp, 1 m3 hawaǵa qayta esaplanadi.
Mikroorganizmlarning tórin anıqlaw kerek bolǵanda joqarıdaǵı usıllardan biri tańlanıwı múmkin. Mas, hawa quramındaǵı stafilokokklarni anıqlaw ushın tuhum sarig'ili eger, streptokokklarni anıqlaw ushın bolsa, gentsian kók boyawlı qant-qanlı egerden paydalanıw múmkin (Garro ortalıǵı ).
Emlewxana bólmelerindegi hawanıń taza bolıwına erisiw ushın bólmelerdi úzliksiz samallatib turıwdıń áhmiyeti úlken. Xana daǵı hawanıń tazalıǵın ustap turıw ushın (eger SO2 muǵdarına qaray bahalansa) 1 saat dawamında 1 adam ushın kem degende ortasha 37 m3 hawa kirip turıwı kerek. Sol sebepli emlewxana palatalarınıń samallatilishi saatına eki mártelik bolıwın támiyinlew kerek. Bunda álbette xana daǵı adamlar sanı esapqa alınadı. Kerek bolatuǵın hawa almasınıw mártelagini (KBHAK) esaplaw ushın tómendegi basqıshlar atqarılıwı shárt:
1. Kerek bolatuǵın hawa kólemi: v1 = p h 37 m3/soat, bul jerde
p - xana daǵı adamlar sanı.
2. Kerek bolatuǵın hawa almasınıw márteligi KBHAK q v1 - v2, bul jerde v2 - bólme kólemi, m3;
Ámeldegi samallatıw márteligin anıqlaw ushın samallatıw tuynugining maydanı (S), m2 hám tuynuk arqalı kiredine hawanıń tezligin anıqlaw kerek (v3). Bul baha 1 saat dawamında xanadaga kradigan ámeldegi hawa kólemin esaplawǵa múmkinshilik beredi (v4):
v4 = S h v3 h 3600 m3/soat
Bunda ámelde ámeldegi samallatıw márteligi tómendegishe boladı :
Samalllatish márteligi ShK ámeldegi qv4 : v2 ;
6. 3 Analitik bólim
vAZIYATLI MASALALAR
jaǵdaylı másele № 1
Student ushın wazıypa : operatsiyadan aldın Krotov apparatı járdeminde hawanıń bakteriologik pataslanganligini bahalaw ushın hawa úlgisi alındı ; úlgi 3 minuta dawamında alınıp, hawanıń ortasha tezligi 15 l/daq. ni quradı. Petri kishkene kesesin termostatqa 24 saatqa qoyılǵannan keyin ósip shıqqan koloniyalar sanı 90 ni shólkemlesken. Operatsiya reti kelgendediń mikroblı pataslanıw dárejesin anıqlań hám oǵan baha beriń.
Tapsırmanı yechilish etaloni:
Krotov ásbapı arqalı 45 litr hawa sıpalgan jáne onıń quramında 90 ta mikrob tabılǵan. Sonday eken, 1 m3 hawada (1000 l) gi mikroblar sanı
(90 h 1000 ) : 45 q= 2000 quraydı. Juwmaq : operatsiya reti kelgende degi hawa mikroblı pataslanishga iye jáne bul sanitar tártiptiń aynıwı menen baylanıslı bolıwı múmkin (aqılǵa say samallatilmaganligi, sapasız juwıllıǵi, operatsiya reti kelgendege jetkiliklishe " dam" berilmegenligi, xanada bakteritsid lampanıń joq ekenligi hám b. q.).
jaǵdaylı másele № 2
Student ushın wazıypa : Oqıw auditoriyası mısalında xana daǵı adamlar sanın esapqa alıp, kerekli bolǵan samallatıw márteligin esaplań.
jaǵdaylı máseleler № 3
Student ushın wazıypa : Auditoriya daǵı ámeldegi samallatilishni esaplań, onıń ushın xanaǵa 0, 04 m4 maydanǵa iye bolǵan samallatıw tuynugi arqalı 0, 2 m/sek tezlikte hawa kiriwin názerde tuting.
7. Ilmiy tájriybe, kónlikpe hám bilimdi tekseriw usılları.
-awızsha
-jaǵdaylı másele,-test
-iyelengen ámeliy kónlikpelerdi kórsetiw
Temabo'yichasavollar
1. Emlewxana bólmeleri hawasınıń pataslaytuǵın derekler?
2. Emlewxana bólmeleri hawasınıń pataslaytuǵın derekler xarakteri qanday?
3. Emlewxana bólmeleri hawasınıń pataslaytuǵın dereklerdiń nawqas hám medicinalıq hodimlar ushın áhmiyeti qanday?
4. Emlewxana bólmeleri hawasınıń ximiyalıq tazalıǵın bahalaytuǵın kórsetkishler qaysılar?
5. Karbonat angidrid gazı bólmeler hawasınıń antropogen pataslanishining salıstırıwiy kórsetkishi?
6. Karbonat angidrid gazı emlewxanalar hawası ushın ruhsat etilgen kontsentratsiyaları qanday?
7. Xanahavosidagi CO2 aniqlashusuli?
8. Emlewxana ishi hám aerogen infektsiyalar haqqında túsinik, áhmiyeti?
9. Bólmeler hawasınıń mikroblı pataslanıwın anıqlaw usili haqqında aytıń?
10. Emlewxana daǵı ayırım bólmeler ushın ruhsat etiletuǵın bahaları qanday?
11. Bólmeler hawasınıń almasınıw márteligi túsinigi, gigienik normaları qanday boladı?
12. Operativ-usıl - shprits usılı haqqında aytıp beriń?
13. Ekspress usili haqqında aytıp beriń?
14. Sedimentatsiya usılı haqqında aytıp beriń?
15. Filtrlew usılı haqqında aytıp beriń?
16. Krotov apparatınan bólmeler hawasınıń pataslanıwın tekseriw izbe-izligin aytıń?
17. Hawa quramındaǵı stafilokokklarni anıqlaw ushınqanaqa azuqa ortalıqtan paydanıladı?
18. Hawa quramındaǵı steftakokklarni anıqlaw ushınqanaqa azuqa ortalıqtan paydanıladı?
19. Garromuhitinima?
20. Samallatıw tuynugining maydanı dep nege aytamiz?

Usınısetilganadabiyotlar
Tiykarǵı :
- Ulıwmagigiena, Duschanov B. Iskandarova Sh. 2008 y.
- Gigiena. Red. Rumyantsev G. I.- M., 2001.
- Rumyantsev G. I., vishnevskayae. P., Kozlova T. A. ObhayaGigiena.- M., 1985.
- Sawaplıo'jaev S. S. Gigiena.- Tashkent, 1993.
- Sawaplıo'jaevS. S. Gigienabo'yichaÁmeliymashg'ulotlargaqo'llanma.
Tashkent, 1996.
- PivovarovYu. P., GoevaO. e., velichko A. A. Rukovodstvo k laboratorno'm
zanyatiyampogigiene.- M., 1983.
- B. A. Duschanov, S. S. Sawaplıo'jaev, Sh. T. Iskandarova. Ulıwma gigiena.
T., 2001.
Qosımsha :
- Rumyantsev G. I., vorontsov M. P. Obhayagigiena.- M., 1990.
- Uchebnoeposobiepoosvoeniyuprakticheskihnavo'kov. Red., Ponomareva L. A.,
Tashkent. 2003.
- O'zR San Q hám M lari
- Emlew, medicina.ped-ka, medicina.prof-ka hám joqarı maǵlıwmatlı miyirbiykelerdi tay-sh f-tlari
studentleri ushın Ulıwma gigiena menen ekologiya boyınsha Ámeliy
shınıǵıwlarǵa tayarlanıw ushın oqıw qollanbası (elektron versiya )

Internet saytlar :

1. http://www. tta. uz,
2. http://www. mma. ru/fppope/child,
3. http://www. refworld. ru/referat,
4. http://sociol. ru/sc/,
5. http://referatw. ru/cgi-bin/main,
6. http://tradebooks. ckbib. ru/,
7. http://www. niigd. ru/science.