8-ma’ruza. Sinxron mashinalar. Reja: Sinxron mashinalarini vazifalari. Ularning tuzilishi va ishlash prinsipi

11.3.Sinxron elektr dvigateli.
Dvigatelning rotori aylanuvchan magnit oqimi bilan bir xil tezlikda (sinx-ron) aylanadi, shuning uchun uni sinxron elektrodvigatelb – deb nomlanadi. Sinxron mashina aylanishlar tezligi n, oqim r, chastota f orasidagi o‘zaro bog‘lanishlar ma’lum f=n r/60 formula bilan ifodalanadi. Odatda sinxron mashinalar o‘zgarmas chastotada ishlaydilar, shuning uchun ularni aylantiruvchi birlamchi dvigatel bug‘ yoki gidravlik turbinalarning xam aylanishlar tezligi o‘zgarmas bo‘lishi kerak.
Stator va rotor sinxron mashinalarning asosiy qismlari xisoblanadi. Statorning o‘zagi o‘zaro izolyasiyalangan qalinligi 0,35…0,5 mm li po‘lat listlar dan iborat bo‘lib, silindrsimon yaxlit korpusning ichiga presslab maxkamlanadi. Stator o‘zagining ichidagi pazlarga uch fazali o‘zgaruvchan tok chulg‘amlari joylashti riladi. Mashina o‘qiga maxkamlangan kontakt xalqalarga rotor chulg‘amining ikki uchi maxkamlangan bulib, xalqalar sirtida o‘xgarmas tok o‘tuvchi cho‘tkalar sirpana di. Rotor uchun doimiy tok mabaasi sifatida quvvati uncha katta bo‘lmagan o‘zgarmas tok generatori uyg‘otkich ishlatiladi. Odatda uyg‘otkichning quvvati sinxron mashi naning quvvatiga nisbatan 1%-3 % ni tashkil etadi. Ayrim xollarda sinxron gene ratorlari xosil qilgan tokni to‘g‘rilash yo‘li bilan doimiy tok xosil qilinadi.
Sinxron mashinalarning ishlash prinsipi rotor chulg‘amiga o‘zgarmas tok berilganda o‘zgarmas magnitmaydoni xosil bo‘lishi va rotor bilan birga aylanib, stator cho‘g‘amini kesib o‘tadi. SHunda ularda chastotasi f teng bo‘lgan EYUK ni indu ksiyalashga asoslangan. Agar stator chulg‘amlariga nagruzka qarshiligi Z_n ni ulasak, generatorlarning faza chulg‘amlarida xosil bo‘lgan i_a i_v i_s toklar aylanishlar tezligini n=60 f / p rotor aylanishlar tezligiga teng bo‘lgan aylanuvchan magnit mayd oni xosil qiladi. SHuning uchun bunday elektr mashinalar rotorining aylanishlar tezligi statorning magnit maydoni aylanishlar tezligiga teng bo‘lganligi uchun sinxron mashinalar xisoblanadi.