8-mavzu: Fan texnika taraqqiyoti va ekologiya Reja: Tabiat va jamiyat tizimi

Atmosfera havosining tirik mavjudod hayotidagi ahamiyati⁵.

Suv, zamin, kuyosh va havo hayot manbaidir. Havoning ifloslanishi odam va hayvon organizmiga o‘simliklar va boshqa tirik mavjudodlarga salbiy ta’sir qiladi. Shuning uchun ham Abu Ali Ibn Sino “agar havoda chang bo‘lmaganda edi odamlar ming yil yashardilar” deb bejiz aytmagan. Shuni takidlashimiz lozim-ki insonni yashashi uchun eng asosiy narsa havodir. Odam oziqa emasdan besh haftagacha yashashi mumkin suvsiz besh kunga chidashi mumkin. Havosiz esa ko‘pi bilan besh minutga chidaydi. Ammo odamning me’yorida yashashi uchun havoning o‘zigina etarli bo‘lmay. u yana ma’lum tartibda bo‘lishi ya’ni toza holatda saqlanishi ham zarurdir.

Hammamizga ma’lumki dunyodagi barcha majudod havo bilan tirik. Ona sayyoramizda hayotning mavjudligi va er atmosferasida yashashai uchun eng zarur omili bo‘lgan kislorodning etarli miqdorda borligidir. Biz havodan nafas olganimizda kislorod nafas yo‘llari orqali organizmimiga singib moddalar almashinuvi singari murakkab ichki biokimyoviy jarayonlarda qatnashadi. Odam bir kecha kunduzda tashqi muhitdan 20 m³ havo oladi, bir yilda esa 9 tn. ga yakin kislorod kerak bo‘ladi.

Ma’lumki odam o‘pkasi orqali bir minutda o‘rta hisobda 12 litr havo o‘tkazadi. Bir kecha-kunduzda esa 17 ming 290 litr havo o‘tadi. Bu esa 23 kg tashkil etadi. Demak odam havoni ovqatga nisbatan 4-5 barobar ko‘p iste’mol qiladi. Kishilarning qanchalik sog‘lom. nosog‘lom bo‘lishi havo iqlim va yashash tarziga bog‘liqdir.

Statistik ma’lumotlarga qaraganda hozirgi kunda jahon mamlakatlarida 320 mln.dan ziyod avtomobil harakatda. Avtomobil motoridan havoga chiqadigan gazlar tarkibida esa 200 xil turdagi zaharli kimyoviy moddalar borligi o‘rganilgan.

Tirik mavjudodlarni yashash manbai bo‘lgan havoni muhofaza qilish va uni sof holida saqlash fanning asosiy maqsadidir.