8-mavzu: Katta guruhlar turlari

Ommaviy sotsial jarayonlar va xarakatlar psixologiyasi.

• Ijtimoiy psixologiyaning mazmun elementlari katta guruhlarning tarixiy tajribasi, belgilar, madaniy va mafkuraviy tizimlar bilan umumlashtirilgan tajribasi asosida vujudga keladi. Kichik guruhlar va shaxslararo muloqot ijtimoiy tajribaga nisbatan vositachi rolini o'ynaydi. Shuning uchun ham katta guruhlarning ijtimoiy-psixologik tahlilini shaxs psixikasi mazmunini bilishning “kalit”i sifatida qarash mumkin.
• Ijtimoiy psixologiyaning mazmun vohiyati elementlarini tushunish uchun yirik ijtimoiy guruhlar tajribasi bilan bir qatorda ommaviy ijtimoiy jarayonlar va harakatlar ham muhim ahamiyatga ega. Ijtimoiy o'zgarishlar va o'zgarishlarning tabiati, inqilobiy (yoki aksilinqilobiy) harakatlarda bevosita ishtirok etishi, jamoatchilik fikrini shakllantirishning murakkab jarayonlari - bularning barchasi katta guruhlarning psixologik xususiyatlarining butun tizimini belgilab beruvchi muhim omillardir.

Bu hodisalarning o'xshash va farqli tomonlarini aniqlash muammosi uzoq tarixga ega. Ma'lumki, bu borada ko'plab qiziqarli va adolatli hukmlar aytilgan. Shu bilan birga, mafkura va ijtimoiy psixologiya o‘rtasidagi o‘xshashlik va farqlarni aniqlashga mazmunli yondashadigan bo‘lsak, qiyosiy tahlil metodologiyasiga qat’iy amal qilishimiz kerak. Ikkinchisi, ma'lumki, bizni, birinchi navbatda, taqqoslash ob'ektlari mazmunidagi o'xshashlik va farqlarni aniqlashga yo'naltiradi. Bu alohida holatda ijtimoiy hodisa sifatida mafkura mazmunini ijtimoiy psixologiya mazmuni bilan solishtirish.

• Bu hodisalarning o'xshash va farqli tomonlarini aniqlash muammosi uzoq tarixga ega. Ma'lumki, bu borada ko'plab qiziqarli va adolatli hukmlar aytilgan. Shu bilan birga, mafkura va ijtimoiy psixologiya o‘rtasidagi o‘xshashlik va farqlarni aniqlashga mazmunli yondashadigan bo‘lsak, qiyosiy tahlil metodologiyasiga qat’iy amal qilishimiz kerak. Ikkinchisi, ma'lumki, bizni, birinchi navbatda, taqqoslash ob'ektlari mazmunidagi o'xshashlik va farqlarni aniqlashga yo'naltiradi. Bu alohida holatda ijtimoiy hodisa sifatida mafkura mazmunini ijtimoiy psixologiya mazmuni bilan solishtirish.
• Shubhasiz, mafkura va ijtimoiy psixologiyani qiyosiy tahlil qilishni boshlash uchun uning mazmunini aniqlash zarur.
• Keling, uni ijtimoiy psixologiyaning muhim belgilari majmui sifatida ifodalaylik.
• Birinchidan, ijtimoiy psixologiya ham mafkura kabi kishilar hayotining ma’naviy sohasi hodisasidir. Ularning ma'naviy faoliyati mahsulidir.
• Ikkinchidan, ijtimoiy psixologiya ham mafkura singari, pirovard natijada jamiyatda sodir bo‘layotgan moddiy jarayonlar, eng avvalo, odamlarning jismoniy mavjudligi uchun asos yaratuvchi moddiy ne’matlarni ishlab chiqarish jarayoni bilan belgilanadi.
• Uchinchidan, ijtimoiy psixologiyaning asosini, eng avvalo, odamlarning his-tuyg'ulari, ijtimoiy ongning hissiy tarkibiy qismi tashkil etadi. Shu bilan birga, bu uning ixtiyoriy va intellektual tarkibiy qismlari ijtimoiy psixologiyaning shakllanishi, rivojlanishi va faoliyatiga ta'sir qilmaydi degani emas.
• To'rtinchidan, ijtimoiy psixologiya odamlar ongida, birinchi navbatda, ularning kundalik ehtiyojlarini aks ettirish sifatida asosan stixiyali shakllanadi. Darhaqiqat, bu odamlarning kundalik manfaatlarining in'ikosi va ifodasidir.
• Beshinchidan, ijtimoiy psixologiyaning shakllanishi, rivojlanishi va faoliyati nafaqat odamlarning mavjudligi, balki jamoat ongida va ijtimoiy psixologiyaning o'zida sodir bo'layotgan jarayonlar bilan belgilanadi.
• Oltinchidan, ijtimoiy psixologiyaning asosiy shakllari - bilishning hissiy darajasining shakllari: sezgilar, hislar, tasavvurlar, hissiy ta'riflar.
• Ettinchidan, ijtimoiy psixologiya qarama-qarshi, ko'p qirrali sezgilar, in'ikoslar, g'oyalar va hissiy ta'riflar yig'indisidir, chunki ularni aks ettirish ob'ektlari amalda odamlar hayotidagi barcha jarayonlardir.
• Sakkizinchidan, sotsial psixologiyaning predmeti - u yoki bu jamiyatning, muayyan davlatning ijtimoiy psixologiyasi haqida gapiradigan bo'lsak, u yoki bu mamlakatning xalqi, aholisidir.
• To‘qqizinchidan, ijtimoiy psixologiya ijtimoiy ongning hissiy asosidir. Ijtimoiy psixologiyaning ijtimoiy ong bilan bog’liq o’rnini bunday tushunish ularning bir-biriga munosabatini ta’kidlab o’tishni taqozo etadi.
• Ularni quyidagicha ifodalash mumkin.
• 1. Ijtimoiy psixologiya ijtimoiy ongning zaruriy asosiy elementidir.
• 2. Ijtimoiy psixologiya ijtimoiy iroda va jamiyat intellektini shakllantirishning asosi - jamoat ongining yana ikkita elementi.
• 3. Ijtimoiy psixologiyaga ham jamiyat irodasi, ham jamiyat aql-zakovati ta’sir ko‘rsatadi, ya’ni u nafaqat borliq ta’sirida va o‘ziga xos qarama-qarshiliklar asosida, balki jamoat irodasi va aql-zakovati ta’sirida ham rivojlanadi.
• 4. Ijtimoiy psixologiya, iroda, intellekt ijtimoiy ongning zarur elementlari sifatida bir-birini to‘ldirib, boyitib, birlikda mavjud bo‘ladi va rivojlanadi.
• Bizga ko'rinib turganidek, ijtimoiy psixologiyaning asosiy mazmun-mohiyat belgilariga nom berilganidan keyin biz ularni "ijtimoiy psixologiya" tushunchasida umumlashtirishimiz mumkin.

E’tiboringiz uchun rahmat !!!