Xullas, avtokratik rahbar o‘ziga bino qo‘igan, dimog‘dor, o‘z qobiliyati va imkoniyatlariga ortiqcha ishonadigan, hukimini o‘tkazishga intiladigan kishilardan etishib chiqadi.
Bunday rahbar nazoratdan chetda qolsa o‘sha erda dag‘allik, takabburlik, tazyiq o‘tkazish, majbur qilish kabi o‘ta salbiy holatlar avj uradi.
Biroq avtokratik boshqaruv usulini har jihatdan, yomon deb bo‘lmaydi. Ba’zi bir hollarda bo‘ysinuvchilarning madaniy darajasi, axloqi pastligi sababli avtokratik uslubini tanlab olish ham ish berib holishi mumkin.
Liberal rahbar
|
*Bunday turdagi rahbar:
idorasiz, tashabbussiz bo‘ladi;
o‘z zimmasiga mas’uliyat olishni yoqtirmaydi;
ishni o‘z holiga tashlab ko‘yadi;
idoraga nisbatan qat’iy bo‘lishdan hayiqadi;
o‘zini haddan tashqari ehtiyot qiladi;
biron xodim bilan ham aloqani buzishni istamaydi;
talabchan emas, sust nazorat qiladi;
suiste’mollarga bevosita yo‘l qo‘imasa ham o‘zini bilmaslikka soladi;
Bunday rahbar tashqaridan ko‘rsatiladigan ta’sirga moyilligi bilan ko‘zga tashlanib turadi.
|
Demokratik rahbar
|
*Bunday turdagi rahbar:
boshqarish funksiyalarini jamoa fikri bilan hisoblashib amalga oshiradi;
ishlab chiqarishni boshqarishga xodimlarni jalb qiladi; ularning bildirgan fikriga quloq soladi; ular bilan maslahatlashadi, ijobiy tamonlarini inobatga oladi;
barcha bilan barobar va samimiy munosobatda bo‘ladi, ustunligini bildirmaydi;
buyruq berish yo‘li yuilan emas, balki ishontirish uslubida ish tutadi;
buyruq rahbarlik uslubi bo‘isinuvchilarning shaxsiy tashabbusini, ijodiy faoliyatini rivojlantiradi va jamoada o‘rtoqlik va ishchan muhitni yaratadi.
|
qayd etilgan rahbarlik uslublari sof holda uchramaydi. xayotda har bir rahbarning ish uslubi har hil bo‘ladi, lekin yuqoridagi uch uslubdan biri yaqqolroq sezilib turadi. Turli hil ishlab chiqarish vaziyatlarida har xil xodimga nisbatan rahbarlikning ijolbiy tamonlaridan foydalanish kerak. Rahbar haqiqiy ahvolga qarab ish tutish va buysinuvchilarning o‘ziga hos shaxsiy xislatlarni hisobga olib muomala qilishi kerak.
xar bir boshqaruv uslubning samarodarligini baholash uchun amerikalik olim L. Laykert qo‘idagi koeffetsientni hisoblashni taklif qilgan:
bu erda, -avtokratik –liberallik koeffitsienti
EIU- rahbarlik uslubdagi ishontirish unsurlari yig‘indisi;
EMqU- rahbarlik uslubdagi majbur qilish unsurlari yig‘indisi
R.Laikertning fikricha bu nisbat 1,9 ni tashkil qilishi lozim. Boshqacha qilib aitganda rahbarlik uslubida rahbar ishontirish unsurlarini majbur qilish unsurlaridan taxminan ikki barovar ko‘proq qo‘llagandagina uning rahbarlik uslubi optimal, maqsadga muvofiq, samarali bo‘lgan hisoblanadi.
Umuman olganda har uchala turdagi rahbarlikning boshqarish funksiyalarini bajarishdagi va ijtimoi munosabatlardagi o‘ziga xos xususiyatlarni qo‘idagi jadvalda umumlashtirib ko‘rsatish mumkin.
Rahbarlik turlarining, o‘ziga xos xususiyatlari
№
|
Belgilar
|
Rahbarlik turlari
|
|
|
Avtokratik rahbar
|
Demokratik rahbar
|
Liberal rahbar
|
1
|
qaror habul qilishda
|
Yakkabosh, jamoa fikri bilan hisoblashmaydi
|
Jamoa fikri bilan hisoblashadi
|
Ko‘rsatmaga binoan ish tutadi
|
2
|
qaror yechimlarini bo‘ysinuvchilarga etkazishda
|
Yozma va og‘zaki buiruq, ko‘rsatma orqali
|
Taklif orqali
|
Iltimos qilish, yalinish orqali
|
3
|
Ma’suliyatni taqsimlash orqali
|
To‘la tukis rahbar qo‘lida
|
Vakolatiga binoan
|
To‘la-to‘kis ijrochilar-ning fikriga binoan
|
4
|
Bo‘isinuvchilarning
tashabbuskorligiga
|
Io‘l qo‘yadi
|
Rahg‘batlan-tiradi va foydalanadi
|
To‘la- to‘kis tayanadi
|
5
|
Kadrlarni tanlashda
|
Kuchli raqobat-doshlardan qutilish tarafdori
|
Ishchan, bilimdon xodimlarga mo‘ljal oladi va ularning o‘sishiga yordam beradi
|
Beparvo
|
6
|
Bilimga bo‘lgan munosobatda
|
xamma narsani o‘zim bilaman deb hisoblaidi
|
Mutassil o‘qiydi va qo‘l ostidagi bo‘ysinuvchilardan ham shuni talab qiladi
|
E’tiborsiz, baribir, beparvo
|
7
|
Muomalada
|
Salbiy, masofa saqlaydi
|
Ijobiy muloqatda kirishimli va faol
|
Tashabbus ko‘rsatmaydi
|
8
|
Bo‘isinuvchilariga nisbatan
|
Kayfiyatiga qarab muomala qiladi, asabli
|
har xil, talabchan, xairixoh, andishali
|
Talabchan emas, muloyim
|
9
|
Intizomga nisbatan
|
qattiq, formal, yuzaki
|
Maqsadga muvofiq talab qiladi
|
Yumshoq yuzaki
|
10
|
Rag‘batlantirishga nisbatan
|
Onda sonda rag‘batlantirib tez-tez jazolash tarafdori
|
Onda-sonda jazolab tez-tez rag‘batlantirish tarafdori
|
Aniq mo‘ljali yo‘q
|
Do'stlaringiz bilan baham: |
