8-Мавзу: Тадбиркорлик фаолияти. Тадбиркорлик сарф-харажатлари ва фойда

Korxona foydasining taqsimlanishi va ishlatilishi

Reja:

1. Korxona – xo`jalikning boshlang`ich bo`gini ekanligi.

2.Ishlab chiqarish xarajatlari tushunchasi va uning tarkibi.

3.Foydaning mazmuni.

4.Foydaning normasi va massasi.

5.Foydaning taqsimlanishi va ishlatilishi.

Firma (korxona) – xoʻjalikning boshlang`ich bo`g`ini ekanligi.

• Firma inglizcha (FIRM) so`z bo`lib, kommersiya korxonasi degan ma'noni bildiradi. Korxona (firma) – iqtisodiy faoliyatni tashkil qilishning asosiy ijtimoiy-iqtisodiy shakli, milliy iqtisodiyotning birlamchi bo`g`ini va tovarlar ishlab chiqarish (xizmat ko`rsatish) bo`yicha tadbirkorlik faoliyati sub`ekti.

Oʻtish davrida erkinlik darajasiga karab korxonalar 3 toifaga bulinadi :

• Davlat buyurtmasi saqlangan korxona.
• Xam buyurtma xam bozorga ishlaydigan korxona.
• Faqat bozorga ishlovchi korxona

Korxonalarning shakllari quyidagicha bo`ladi.

• xususiy firmalar
• ma'suliyati cheklangan firmalar
• ma'suliyati cheklanmagan firmalar ya'ni shirkatlar
• davlat korxonalari – firmalari
• aralash korxonalar
• korxonalar birlashmasi (konsorsium va konsern)
• firmalar shaxobchasi (bulinmasi) va vakolatxonasi

Korxonalarning tashkiliy shakllari
Individual (yakka) xo`jalik
Sherikchilik asosidagi korxona
Korporatsiya (aksioner mulkdorligi asosida tashkil qilinadi).
Kartellar
Sindikat (maxsulot sotish birlashtiriladi)
Konsorsium (yirik moliyaviy loyixalarni amalga oshirish maqsadida birlashuvi)
Konsern (katnashish tizimi orqali nazoratni amalga oshiruvchi ko`p tarmoqli uyushma)
Tashkiliy huquqiy shakllari
Tashkiliy- iqtisodiy shakllari (korxona shakllari)
Tashkiliy-iqtisodiy shakllari (korxona uyushmalari).
Korxona shakllari
Xo`jalik faoliyati turi va amalga oshiriladigan operatsiyalarning xarakteri bo`yicha
Sanoat, savdo, transport, sug`urta, bank, moliya-investitsion, ilmiy – tadqiqot, innovatsion va boshqa turli xizmatlar ko`rsatuvchi korxonalar
Ishlab chikarishning tuplanuv darajasi buyicha
Mayday korxonalar
O`rta korxonalar
Yirik korxonalar
Mulkchilik shakllari bo`yicha
Xususiy korxonalar
Davlat korxonalari (ishlab chiqarish va byudjet korxonalari xamda aralash kompaniyalar)
Jamoa korxonalari (kooperativlar, mulk paychiligidagi shirkatlar)
Iqtisodiy faoliyatning natijasi bo`yicha
Ishlab chiqarish korxonalari
(Xizmat ko`rsatuvchi korxonalar)