80 ga yaqin yevropalik parlamentariy Fransiya tashqi ishlar vaziri Ketrin

Javoblar. 
1) 
Ushbu savolga javoib berishdan oldin huquqni qo’llash hujjati haqida 
ma’lumot berib o’tsam. Odilqoriyevning fikriga ko’ra huquqni qo’llash hujjatlari 
davlat organlari , mansabdor shaxslarning , jamoat tashkilotlarining huquqni qo’llash 
natijasi bo’lib , hisoblanadi. Huquqni qo’llash hujjati – davlatning hokimiyatini 
amalga oshirish yuzasidan chiqariladigan yakka tartibdagi muayyan hujjat bo’lib
vakolatli subyekt tomonidan aniq huquqiy masalani mazmunan hal etish yuzasidan 
chiqariladi. Huquqni qo’llash hujjatlari quyidagi bir qator xususiyatlarga ega : 
Ular vakolatli davlat organlari va mansabdor shaxslar tomonidan chiqariladi .Bu 
hujjatlar qat’iy individuallashgan bo’lib , ular aniq shaxslar va hodisalarga qaratilgan 
bo’ladi . Bu hujjatning bajarilishi davlatning majburlov kuchi bilan ta’minlanadi. 
Savolga qaytadigan bo’lsam Fransiya parlamentariylarning chiqargan hujjatini 
huquqni qo’llash hujjati sifatida kiritish mumkin. Chunki Fransiya parlamentariylari 
mansabdor shaxslardir. Chunki mansabdor shaxslar huquqni qo’llash hujjatlarini 
chiqara oladi. Huquqni qo’llash hujjati ekanaligiga yana bir misol huquqni qo’llash 
hujjatini vakolatli davlat organi chiqara oladi , Fransiya parlamenti ham shunday 
davlat organidir. Shuningdek huquqni qo’llash hujjati 1 marta qollaniladi , shu bilan 
u o’z kuchini yo’qotadi. Fransiya parlamentariylari chuqargan hujjat ham Xitoyning 
Parijdagi elchisining xatti –harakatlari uchun chiqarilgan. Yana bir jihati huquqni 
qo’llash hujjati bir shaxsga ham chiqarilishi mumkin. Xitoy elchisiga ham yakka bior 
shaxsga hujjat chiqarilgan. Lekin ushbu hujjatni huquqni qo’llash hujjatiga mos 
kelmaydigan jihati ham bor . Misol uchun , Huquqni qo’llash hujjatining bajarilishi 
davlatning majburlov kuchi bilan ta’minlanadi . Bu jihati mening fikrimcha huquqni 
qo’llash hujjatiga misol bo’la olmaydi. 
2) 
Savolga javob berishdan oldin huquqni qo’llash akti va huquqiy akt 
tushunchalariga qisqacha ma’lumotlar berib o’tsam. SH.A. Saydullayev fikriga ko’ra
huquqni qo’llash akti – bu yuridik ish bo’yicha muayyan shaxs(lar)ning huquqlarini, 
majburiyatlarini va ularning yuridik javobgarlik darajasini belgilovchi , yuridik 
faktlar va huquq normalariga asoslanib vakolatli davlat organi yoki mansabdor shaxs 

---

tomonidan chiqariladigan huquqiy akt. Ular huquq normalariga asoslanadi. Huquqiy 
akt bu –ma’lum bir huquqlarni yaratish, o’zgartirish yoki tugatish uchun turli xil 
odamlar o’rtasida huquqiy munosabatlarni o’rnatish uchun ixtiyoriy va ongli ravishda 
amalga oshiriladigan harakat sifatida tavsiflanadi.Ya’ni huquqiy akt irodaning ifodasi 
bo’lib , uning maqsadi qonun ta’sirini rag’batrlantirishdir.Ushbu oqibatlar huquqiy 
tizim orqali tartibga solinadi.Aktning qonuniy bo’lishi uchun irozda va rozilik talab 
etiladi. Endi bevosita savolga qaytadigan bo’lsam. Fransiyaning person non grata 
mening subyektiv fikrimga ko’ra huquqiy akt bo’la olmaydi. U Huquqni qo’llash akti 
bo’ladi. Chunki huquqiy akt chiqarilganda ma’lum bir huquq yaratiladi yoki 
o’zgartiriladi. Misol uchun iqtisodiy huquqlar akti, oila tog’risidagi akt va h. k. Person 
non grata esa unday emas . U bir shaxsga qaratilgani bois huquqni qo’llash akti 
bo’ladi.Yana bir isbot huquqiy akt qonun ta’sirini rag’batlantiradi. Huquqni qo’llash 
aktida esa unday emas.Huquqni qo’llash akti vakolatli davlat organi yoki mansabdor 
shaxs tomonidan chiqariladi. Persona non grata Tashqi ishlar vaziri tomonidan 
chiqarilgan ya’ni mansabdor shaxs tomonidan chiqarilgan. .Yana u qat’iy 
individuallashgan va vaziyatga qaratilgan ya’ni xitoy elchisiga qaratilgan.Yana bir 
isbot persona non grata 1 marotaba qo’llanilsa u huquqni qo’llash akti bo’ladi. 
Huquqni qo’llash akti asoslantirilganlik, qonuniylik va mqasadga muvofiqlik 
tamoyillariga javob berishi lozim bo’ladi. Persona non gratada ham asoslantirilganlik,
maqsadga muvofiqlikni ko’rish mumkin. 
3) 
Dastlavval huquqni amalga oshirish haqida ma’lumot berib o’taman. Huquqni 
amalga oshirish SH.A. Saydullayev fikriga ko’ra bu- davlat tomonidan yuridik 
jihatdan kafolatlangan va mustahkamlangan imkoniyatlarning amalga oshrilishidir. 
Bu huquq normalarini kishilar va ularning tashkilotlari faoliyatida hayoptga tadbiq 
etilishidir.Huquqni amalga oshirishning shakllari mavjud.X.T. Odilqoriyevning 
fikriga ko’ra uning 4 xil shakli mavjud. 1. Huquqiy munosabatlar ishtirokchilari 
uchun umumiy vazifalar va prinsiplar o’z ifodasini topgan qonunlarning 
muqaddimalarida ko’zda tutilgan talablarni ro’yobga chiqarishh. 2.huquq 
subyektlarining huquqiy maqomi hamda vakolatlari doirasini o’rnatuvchi umumiy 
normalarni tadbiq etish. 3.muayyan huquqiy munosabtlarga tegishli bo’lgan huquqiy 

---

normalarni joriy etish.4.huquq normasini vakolatli davlat organlari tomonidan 
hokimona tarzida qo’llash.Fransiya tomonidan chiqarilgan persona non grata huquqni 
amalga oshirish hisoblanadi.Bu yerda huquqni qo’llash ya’ni huquqni amalga oshirish 
shakli bu yerda mos keladi.Chunki Xitoy elchisi mansabdor shaxsdir.Vakolat berilgan 
mansabdor shaxs huquqni qo’llash shakliga ega bo’ladi.U shuningdek , muayyan 
huquqiy oqibat keltirib chiqarishi kerak. Huquqni qo’llash huquqiy taribga solish
solish jarayonida davlat majburlovini amalga oshirishning birdan –bir yo’li 
hisoblanadi.
4) 
Yuridik javobgarlik – bu huquqbuzarga nisbatan huquq normalarida ko’zda 
tutilgan sanksiyalar asosida davlatning majburlov choralarini qo’llashidir. Bunday 
choralar shaxsiy , mulkiy, tashkiliy kabi xarakterga ega bo’lishi mumkin.Yuridik 
javobgarlik - huquqbuzrgta nisbatan huquq normalrida ko’zdaz tutilgan sanksiyalar 
asosida davlatning majburlov choralarini qo’llash bo’lib, bunda aybdor shaxs 
muayyan huquqlardan mahrrum etiladi. Yuridik javobgarlikkda huquqqa xilof xatti-
harakatni sodir etgan shaxsga nisbatan uning erki va istagidan qat’iy nazar davlat 
maqjburlov chorasi qo’llaniladi.Yuridik javobgarlikning turlari ;ma’muriy 
javobgarlik 
,jinoiy 
javobgarlik, 
intizomiy 
javobgarlik, 
fuqaroviy-huquqiy 
javobgarlik. Endi Xitoy elchisiga beriladiganyuridik javobgarlikikka to’xtalib 
o’tsam.Xitoy elchisi Lyu Shay sobiq SSSR davlatlarining huquqiy maqomini 
kamsitgan . Ya’ni kim sobiq SSSR davlatlari suverinitetini isbotlovchi shartnoma va 
huquqiy maqomi yo’q deb kamsitgan .Xitoy elchisining xatti-harakatlari xalqaro 
huquqni buzadi va yevropa davlatlariga tahdid solidi. Mening fikrmcha elchini 
xalqaro hujjatlarda ko’rsatilgan tartibda yuridik javobgarlikka tortish kerak.Xalqaro 
hujjatlarda qanday tartib ko’rsatilgan bo’lsa ana shunday bo’lishi kerak 
Foydalanilgan adabiyotlar 
1. Davlat va huquq nazariyasi H.T.Odilqoriyev . Darslik . “Adolat” nashriyoti-2021. 
2. Davlat va huquq nazariyasi SH.A.Saydullayev . Darslik. “Yuridik adabiyotlar 
publish”, Toshkent -2020. 

---

3. Huquqiy akt nazariyasi Xuan Andres 
4. Huquqiy akt Euston