9-Amaliy mashg‘ulot: Gavda muskullarining tuzilishi Reja

 
Umurtqa pog‘onasini muskullari. Bu muskullar umurtqa pog‘onasini atrofida 
joylashgan bo‘lib, joylashishi va funktsiyasiga ko‘ra ikki guruhga bo‘linadi: 
Umurtqa pog‘onasini dorsal (orqa tomon) muskullari – umurtqa tanasini ustida 
joylashgan bo‘lib, boshdan to dum umurtqasini oxirgisigacha davom etadi, aksariyat 
holda uzun lenta yoki tasma holatida bo‘lib, juft bo‘ladi. Bu muskullar umurtqa 
pog‘onasini yozadi, bo‘yin va boshni ko‘tarib turadi, dumni ko‘taradi. Bu guruhga 
quyidagi muskullar kiradi: 
Umurtqa pog‘onasini uzun muskuli – m. longissimus dorsi – kuchli taraqqiy 
etgan muskul bo‘lib, u bir tomondan bel va ko‘krak umurtqalarining elka o‘simtasini 
vertikal jiyagi hamda ikkinchi tomondan bel umurtqalarining ko‘ndalang qovurg‘a 
o‘simtasi va ko‘krak umurtqalarining ko‘ndalang o‘simtasini gorizontal jiyagidan 
hosil bo‘lgan uchburchak bo‘shlig‘ini to‘ldirib turadi. Yon tomondan uni dorsal 
tishsimon muskul yopib turadi. Muskulni funktsiyasi– barcha umurtqalarni tutib 
turish, qisqarganda umurtqa pog‘onasini yozish, hayvon o‘rnidan turayotganida 
tananing oldingi qismini ko‘tarishdan iborat. 
Plastrsimon muskul – m. Splenius – uchburchak shaklda bo‘lib, birmuncha 
alohidalashgan, ammo tolalarining yo‘nalishi bo‘yicha uzun muskullar tarkibiga 
kiradi. U yag‘rin va bosh o‘rtasidagi uchburchak bo‘shliqda joylashadi. Muskulning 
ikkala qismi ham birdaniga qisqarganda bosh-bo‘yin bo‘g‘imi yoziladi. Bir tomoni 
qisqarganda bo‘yin va bosh bir tomonga buriladi. Bu muskul qoramollarda uncha 
yaxshi taraqqiylashmagan, u 3-4-ko‘krak umurtqalaridan boshlanib, atlant qanotida, 
epistrofiyaning ko‘ndalang o‘simtasida va ensa suyagida tugaydi. 
Bo‘yinning uzun muskuli – m. longissimus cervicis – birinchi ko‘krak va oxirgi 
bo‘yin umurtqalari o‘rtasida, umurtqa pog‘onasining burmasida joylashadi. U 
dastlabki oltinchi yoki ettinchi ko‘krak umurtqasining ko‘ndalang o‘simtasidan 
boshlanib, 7-6-5- va 4- bo‘yin umurtqalarining ko‘ndalang o‘simtasiga boradi va shu 
erda alohida tishchalari bilan birikadi. 
Boshning uzun muskuli – m. Longus capitis – uzun tutamli tishchalari bilan 4- 
3- va 2- bo‘yin umurtqalarining ko‘ndalang qovurg‘a o‘simtalaridan boshlanib, bitta 
qorinchani hosil qiladi. Muskul bo‘yin va boshni egishda ishtirok etadi.

---

Chov kanali – canalis inguinalis qorin devorini tashqi va ichki qiyshiq 
muskullari hisobidan hosil bo‘ladi. Erkak hayvonlarda chov kanalida eriksimon 
ikkita teshik bo‘lib biri kattaroq – teri ostida bulsa, ikkinchi kechikroq – qorin teshigi 
hisoblanadi. Erkak hayvonlarda chov kanalidan embrion davrida urug‘don urug‘ 
xaltasiga tushadi. Tug‘ilgandan keyin unda urug‘don tizimchasi joylashadi. 
Urg‘ochi hayvonlarda chov kanali reduktsiyaga uchragan.