9-bob. Tovar-moddiy zaxiralar hisobi
Download 0.81 Mb. Pdf ko'rish
|
9-mavzu Tovar-moddiy zaxiralar hisobi
- Bu sahifa navigatsiya:
- Tovar-moddiy zaxiralar
- Tovar-moddiy zaxiralar hisobining vazifalari
9-BOB. TOVAR-MODDIY ZAXIRALAR HISOBI 9.1. Tovar-moddiy zaxiralar hisobini tashkil etish X o‘jalik yurituvchi subyektlar darajasida tovar-moddiy zaxiralar yirik miqdordagi moliyaviy resurslar qo‘yilmasini talab etuvchi obyektlar jumlasiga kiradi va shuning uchun ular xo‘jalik yurituvchi subyektlaming ishlab chiqarish yoki marketing siyosatini belgilab beradigan muhim omillardan biri sifatida namoyon bo‘ladi. Biroq, xo ‘jalik yurituvchi subyektlaming ko'pchiligi odatda ularga yetarli darajada e ’tibor berishmaydi va doimo mavjud bo ‘lishi lozim bo‘lgan zaxiralar bo‘lgan ehtiyojga baho berishmaydi. Buning natijasida, ular tovar-moddiy zaxiralarga ko‘zlangan darajadan ortiqcha mablag‘lar sarflashlariga duch kelishadi. 2-sonli BHXSda tovar-moddiy zaxiralarga quyidagicha ta ’rif berilgan:40 Tovar-moddiy z a x ira la r-b u quyidagi aktivlardir: - odatdagi faoliyat doirasida sotish uchun m o‘ljallangan; - bunday sotuv uchun ishlab chiqarish jarayonida bo‘lgan; - ishlab chiqarish jarayonida yoki xizmatlar ko‘rsatilishida foydalanilishi ko‘zlangan xomashyo va materiallar k o ‘rinishidagi aktivlar. Tovar-moddiy zaxiralar - keyinchalik sotish maqsadida normal faoliyat yuritish jarayonida tutib turiladigan va ishlab chiqarish jarayonida mavjud bo‘lgan, shuningdek mahsulot ishlab chiqarish, ishlami bajarish yoki xizmatlar ko‘rsatish jarayonida yoxud m a’muriy va ijtimoiy-madaniy vazifalami amalga oshirish uchun foydalaniladigan moddiy aktivlar. Bugungi kunda avvalo, tovar-moddiy zaxiralarining tarkibi, holati, harakati, miqdori, sotib olinishi yoki ishlab chiqarilishi, baholash va 40 В а л у E llio t, J a m ie E llio t. F in a n c ia l a c c o u n tin g a n d rep o rtin g . (IS B N 9 7 8 - 1 -2 9 2 -0 8 0 5 7 -4 ) L o n d o n , 2 0 1 5 . 17 th E d itio n . 101 p 241 qayta baholash tartiblariga e ’tibor berish lozim. Buxgalteriya hisobining m a’lumotlari o'zida mahsulotning tannarxini kamaytirish imkoniyatlarini - moddiy boyliklardan unumli foydalanish, sarflar m e’yorini pasaytirish, tovar-moddiy qiymatliklaming talabga javob beradigan darajada saqlash, qo‘riqlash, shuningdek tovar-moddiy zaxiralar hisobining to‘g ‘ri yuritilishi va boshqalar to‘g‘risidagi m a’lumotlami umumlashtirishi lozim. Tovar-moddiy zaxiralaming buxgalteriya hisobiga qo‘yiladigan asosiy talablar: - tashkilot b o‘linmalarida zaxiralar harakatining ombor hisobi va tezkor hisobi m a’lumotlarining buxgalteriya hisobi schyotlari ma’lumotlariga muvofiqligini; - moliyaviy hisobotda aks ettirilgan tmzlar bo‘yicha m a’lumotlaming haqqoniyligini; - zaxiralar miqdori va bahosinnng buxgalteriya hisobi tezkorligini; - zaxiralaming harakatlanish jarayoni (kelib tushishi, joylashtirilishi va chiqib ketishi) va shuningdek haqiqiy mavjudligini to‘laqonli va uzluksiz tartibda to‘la aks ettirishni; - tovar-moddiy zaxiralar bo‘yicha (aylanmalari va qoldiqlari bo‘yicha) sintetik hisob m a’lumotlarining analitik hisob m a’lumotlariga muvofiqligini ta ’minlash. Ushbu talablami bajarish maqsadida buxgalteriya hisobi oldiga bir qancha vazifalar qo‘yiIadi (9.1-rasm). Tovar-moddiy zaxiralami m a’lum muddatga (masalan, moliyaviy hisobotni tuzish sanasigacha) bo‘lgan davrda xo‘jalik yurituvchi subyekt ixtiyorida bo‘lgan barcha zaxiralar, ular qayerda joylashgan bo‘lishidan qat’iy nazar, tovar-moddiy zaxiralarga olib boriladi. Y a’ni, buyumni xo‘jalik yurituvchi subyektning tovar-moddiy zaxiralariga o ‘tkazishning hal qiluvchi mezoni bo ‘lib uning mazkur buyumga bo‘lgan mulkiy huquqi hisoblanadi. Shu bilan birga, xo‘jalik yurituvchi subyektga tegishli hududda boshqa jismoniy va yuridik shaxslarning mulki bo‘lgan buyumlar boMishi mumkin. Konsignatsiya shartnomasi asosida kelib 242 tushgan tovarlar yoki tovar-moddiy zaxiralami sotish haqida hisob-kitob hujjatlari rasmiylashtirilib, ammo o ‘z vaqtida xaridor tomonidan olib chiqib ketilmagan tovarlar bunga misol bo ‘la oladi. Bular xo‘jalik yurituvchi subyektning tovar-moddiy zaxiralariga kirmaydi. T o v a r-m o d d iy z a x ir a la r h iso b in in g v a z ifa la ri T ovar-m oddiy zaxiralar harakati bilan b o g 'liq m u om alalam i o ‘z vaqtida tegishli hujjatlarda rasm iylashtirish M oddiy texnika ta ’m inoti rejasining bajarilishi ustidan nazorat olib borish г Y o 'ld ag i tovarlar, m ahsulotlar va m oddiy qiym atliklam ing harakati va tovar-m oddiy zaxiralam i yetkazib berish sanalari ustidan nazorat o ‘m atish M ahsulot tannarxini hisoblashda sarflangan m ateriallam i kalkulyatsiya obyektlari o 'rta sid a to ‘g ‘ri taqsim lash Ichki resurslam i ishga solish m aqsadida ortiqcha va foydalanilm ayotgan tovar- m oddiy zaxiralam i aniqlash va sotish M ahsulot ishlab chiqarish v a sotish bilan b o g ‘liq b o 'lg a n davr xarajatlarini o ‘z vaqtida aniq hisob-kitob qilish T ovar-m oddiy zaxiralarining to ‘g ‘ri saqlanishi ustidan n azorat olib borish M ateriallam ing ishlab chiqarishga to ‘g ‘ri sarflanishi ham da ulam i sarflash m e ’y orlariga rio y a qilish ustidan uzluksiz nazorat olib borish T M Z ni yetkazib beruvchilar v a iste ’m olchilar o 'rta sid a b o 'la d ig a n h isoblashishlam i kelishilgan vaqtda am alga oshirish Sotilgan m ahsulotning a s s o rtm e n t va hajm i b o ‘yicha ham d a sotish rejasining bajarilishini n azorat qilish M ahsulot (ish, xizm at) v a tovar sotishda shartnom alar bajarilishi u stidan nazorat o 'm a tish S otilgan m ahsulot uchun olingan tushum ni aniq h isob-kitob qilish, foyda sum m asini to ‘g ‘ri aniqlash va boshqalar 9.1-rasm. Tovar-moddiy zaxiralar hisobining vazifalari 243 Tovar-moddiy zaxiralaming buxgalteriya hisobi birligi xo‘jalik yurituvchi subyekt tomonidan mustaqil tarzda shunday belgilanadiki, ushbu birlik mazkur zaxiralar to ‘g ‘risida to ‘liq va ishonchli axborotning shakllantirilishini, shuningdek ulaming mavjudligi va harakati ustidan tegishli nazorat o ‘matilishini ta ’minlashi lozim. 4-BHMSga muvofiq, yuqori sanab o ‘tilgan tovar-moddiy zaxiralar turlari buxgalteriya balansining “Tovar-moddiy zaxiralar” umumiy moddasi doirasida birlashtirilgan. Ushbu moddaga 21-son BHMSning quyidagi schyotlari qoldiqlari mos keladi: 1000-“Materiallarni hisobga oluvchi schyotlar”; 1100-“0 ‘stirishdagi va boquvdagi hayvonlami hisobga oluvchi schyotlar”; 1500 -“Materiallami tayyorlash va xarid qilishni hisobga oluvchi schyotlar”; 1600-“Materiallar qiymatidagi farqlami hisobga oluvchi schyotlar”; 2000 -“Asosiy ishlab chiqarishni hisobga oluvchi schyotlar”; 2100-“0 ‘zida ishlab chiqarilgan yarim tayyor mahsulotlami hisobga oluvchi schyotlar”; 2300-“Yordamchi ishlab chiqarishni hisobga oluvchi schyotlar”; 2500-“Umumishlab chiqarish xarajatlarini hisobga oluvchi schyotlar”; 2600-“Ishlab chiqarishdagi yaroqsiz mahsulotlami hisobga oluvchi schyotlar”; 2700-“Xizmat ko‘rsatuvchi x o ‘jaliklam i hisobga oluvchi schyotlar”; 2800 -“Tayyor mahsulotlami hisobga oluvchi schyotlar”; 2900 -“Tovarlami hisobga oluvchi schyotlar”. Oldingi hisobot davri oxiridagi tovar-moddiy zaxiralar qoldig‘i ushbu hisobot yili boshlanishiga o ‘tkaziladi. 244 Download 0.81 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling