9-mavzu: eritmalarning umumiy tavsifi va ularning ahamiyati. Eritma hosil bo‘lishida erituvchi va eruvchi moddalar xossalarining ahamiyati

Qattiq moddaning suyuqlikda erish jarayoni quyidagicha tushuntiriladi. Har qanday modda molekulalari har doim harakatlanib turadi va bu harakat qattiq moddalarda tebranish harakati tarzida bo’ladi. Qattiq moddani shu modda eriy oladigan suyuqlikka solar ekanmiz, qattiq modda bilan erituvchi molekulalari o’zaro ta’sir bo’lishi natijasida qattiq modda yuzasidan ayrim molekulalar asta-sekin ajralib chiqa boshlaydi. Bu molekulalar diffuziya tufayli, erituvchining butun hajmiga bib-barobar tarqaladi. Qattiq modda yuzasidan molekulalarning tebranma harakati, ikkinchi tomondan, qattiq modda molekulalarining erituvchi molekulalariga tortilishi sabab bo’ladi. Erishga teskari jarayon, ya’ni kristallanish jarayoni bo’lmaganda edi, bu jarayon har qancha miqdordagi qattiq modda batamom erib ketguncha davom etar edi.

• Qattiq moddaning suyuqlikda erish jarayoni quyidagicha tushuntiriladi. Har qanday modda molekulalari har doim harakatlanib turadi va bu harakat qattiq moddalarda tebranish harakati tarzida bo’ladi. Qattiq moddani shu modda eriy oladigan suyuqlikka solar ekanmiz, qattiq modda bilan erituvchi molekulalari o’zaro ta’sir bo’lishi natijasida qattiq modda yuzasidan ayrim molekulalar asta-sekin ajralib chiqa boshlaydi. Bu molekulalar diffuziya tufayli, erituvchining butun hajmiga bib-barobar tarqaladi. Qattiq modda yuzasidan molekulalarning tebranma harakati, ikkinchi tomondan, qattiq modda molekulalarining erituvchi molekulalariga tortilishi sabab bo’ladi. Erishga teskari jarayon, ya’ni kristallanish jarayoni bo’lmaganda edi, bu jarayon har qancha miqdordagi qattiq modda batamom erib ketguncha davom etar edi.

Dispers sistemalar. Moddalar bir-biri bilan har xil sistema hosil qiladi. Agar ma’lum miqdordagi biror modda massasida ikkinchi biror modda zarrachalari tarqalgan bo’lsa, bunday sistema dispers sistema deyiladi. Dispers sistemadagi tarqoq modda dispers faza, dispers faza tarqalgan modda esa, dispers muhit deb ataladi.

• Dispers sistemalar. Moddalar bir-biri bilan har xil sistema hosil qiladi. Agar ma’lum miqdordagi biror modda massasida ikkinchi biror modda zarrachalari tarqalgan bo’lsa, bunday sistema dispers sistema deyiladi. Dispers sistemadagi tarqoq modda dispers faza, dispers faza tarqalgan modda esa, dispers muhit deb ataladi.
• Dispers sistemalar har xildir. Dispers sistemalar ikki guruhga bo’linadi: gomogen va geterogen.
• Gomogen dispers sistema deb, dispers muhit va dispers faza bir xil agregativ holatda ya’ni chegara bulmaslikdan hosil bo’lgan dispers sistemaga aytiladi, zarrachalarning o’lchami 1 t/j dan kichik bo’lsa, bunday sistemalar molekulyar yoki chin eritmalar deyiladi.
• Geterogen dispers sistemalar ikki belgisi bilan farqlanadi: a) dispers faza zarrachalarining katta-kichik va b) dispers faza zarrachalarining agregativ holati bilan.
• Geterogen dispers sistemada dispers faza zarrachalarining katta-kichikligi 10-9 dan 10-3 m gacha bo’lishi mumkin.