9-mavzu. Ko‘p omilli korrelyasiya-regressiya

9-MAVZU. Ko‘p omilli korrelyasiya-regressiya
Variatsion qatorning asosiy statistik xarakteristikalarni Excel dasturiy vositalarada hisoblash.
Topshiriq. “Orom” konditer mahsulotlari ishlab chiqarish korxonasining mavjud ma’lumotlari bo‘yicha korrelyatsion va regression tahlil o‘tkazib, eng yaxshi ekonometrik modelini aniqlash va sotish hajmini kelgusi yillarga bashorat qilish.

Yillar	Sotish hajmi, mln. so‘m, Y	Reklama xarajatlari, mln. so‘m, X1	Bir birligi bahosi, so‘m, X2	Raqobatchining bir birlik mahsuloti bahosi, so‘m, X3	Iste’mol xarajatlari indeksi, X4
2005	126	4,0	16,0	17,0	100,0
2006	137	4,8	15,1	17,3	98,4
2007	148	3,8	15,0	16,8	101,2
2008	191	8,7	14,8	16,2	103,5
2009	274	8,2	15,2	16,0	104,1
2010	370	9,3	15,5	18,0	107,0
2011	432	14,7	15,5	20,2	107,4
2012	445	18,7	16,0	15,8	108,5
2013	367	19,8	18,1	18,2	108,3
2014	367	10,6	13,0	16,8	109,2
2015	321	8,6	15,8	17,0	110,1
2016	307	8,5	16,9	18,3	110,7
2017	331	12,6	16,3	16,4	110,3
2018	345	6,5	16,1	16,2	118,8
2019	364	5,8	15,4	17,7	112,3
2020	384	5,7	15,7	16,2	112,9

Talab qilinadi:
Y - natijaviy ko‘rsatkich mikdori, bog‘liq bo‘lmagan omilga nisbatan hisoblanadi.
X - bog‘liq bo‘lmagan omil.
X va Y lar orasidagi bog‘liqlik korrelyatsiya koeffitsienti (r) orqali topiladi.

,

bu yerda, - ko‘paytmalar yig‘indichining o‘rta qiymati;

- X ning o‘rtacha qiymati;
- Y ning o‘rtacha qiymati;
- X ning o‘rtacha kvadratik chetlanishi;
- Y ning o‘rtacha kvadratik chetlanishi.



Masalani yechish: Modelda qatnashadigan omillarni tanlash kerak. Buning uchun juft va xususiy korrelyatsiya koeffitsientlarini topish lozim. Juft va xususiy korrelyatsiya koeffitsientlari MS Excel dasturi orqali topamiz. Buning uchun quyidagi buyruqlarni bajaramiz:

< Servis>

Korrelyatsiya koeffitsientlarini hisob-kitoblari quyidagi rasmda keltirilgan.

Korrelyatsiya koeffitsientlar jadvalidan ko‘rinib turibdiki asosiy omil Y bilan ta’sir etuvchi omil X1 va X4 kuchli bog‘langan ekan. Shuning uchun bu omillar yaratiladigan ekonometrik modelda qatnashadilar. Ta’sir etuvchi omillar X2 va X3 asosiy omil Y bilan kuchsiz bog‘langan, shuning uchun bu omillar yaratiladigan ekonometrik modelda qatnashmaydilar.

Xususiy korrelyatsiya koeffitsientlar topilgandan so‘ng ta’sir etuvchi X1 va X4 omillararo juft korrelyatsiya koeffitsienti hisoblanadi. Yuqoridagi jadvaldan ko‘rinib turibdiki, , demak omillar kuchsiz bog‘langan va X1 bilan X4 birgalikda yaratiladigan ekonometrik modelda qatnashadilar.

TALABALAR UCHUN BERILADIGAN 7-LABORATORIYA
TOPSHIRIQLARI

1. 
   Jadvalda keltirilgan ma’lumotlar asosida iqtisodiy ko‘rsatkichlarning asosiy statistik xarakteristikalari hisoblansin
   

   Yillar	1991	1992	1993	1994	1995
   Y	209,8	219,8	238	239	256,9
   X	207,7	238,7	252,5	259,9	274,4

2. 
   Jadvalda keltirilgan ma’lumotlar asosida iqtisodiy ko‘rsatkichlarning asosiy statistik xarakteristikalari hisoblansin
   

   Yillar	1996	1997	1998	1999	2000
   Y	216,8	221,8	227	245	263
   X	217,7	238,7	252,5	259,9	274,4

3. 
   Jadvalda keltirilgan ma’lumotlar asosida iqtisodiy ko‘rsatkichlarning asosiy statistik xarakteristikalari hisoblansin
   

   Yillar	2001	2002	2003	2004	2005
   Y	219,8	222,8	238	241	255
   X	225,7	243,7	252,5	260	274

4. 
   Jadvalda keltirilgan ma’lumotlar asosida iqtisodiy ko‘rsatkichlarning asosiy statistik xarakteristikalari hisoblansin
   

   Yillar	2006	2007	2008	2009	2010
   Y	219,8	222,8	238	241	255
   X	222,7	245,7	256,5	261	277

5. 
   Jadvalda keltirilgan ma’lumotlar asosida iqtisodiy ko‘rsatkichlarning asosiy statistik xarakteristikalari hisoblansin
   

   Yillar	1991	1992	1993	1994	1995
   Y	216,8	221,8	227	245	263
   X	207,7	238,7	252,5	259,9	274,4

6. 
   Jadvalda keltirilgan ma’lumotlar asosida iqtisodiy ko‘rsatkichlarning asosiy statistik xarakteristikalari hisoblansin
   

   Yillar	1996	1997	1998	1999	2000
   Y	209,8	219,8	238	239	256,9
   X	217,7	238,7	252,5	259,9	274,4

7. 
   Jadvalda keltirilgan ma’lumotlar asosida iqtisodiy ko‘rsatkichlarning asosiy statistik xarakteristikalari hisoblansin
   

   Yillar	2001	2002	2003	2004	2005
   Y	219,8	222,8	238	241	255
   X	207,7	238,7	252,5	259,9	274,4

8. 
   Jadvalda keltirilgan ma’lumotlar asosida iqtisodiy ko‘rsatkichlarning asosiy statistik xarakteristikalari hisoblansin
   

   Yillar	2006	2007	2008	2009	2010
   Y	217,7	238,7	252,5	259,9	274,4
   X	225,7	243,7	252,5	260	274

9. 
   Jadvalda keltirilgan ma’lumotlar asosida iqtisodiy ko‘rsatkichlarning asosiy statistik xarakteristikalari hisoblansin
   

Yillar	2011	2012	2013	2014	2015
Y	219,8	222,8	238	241,8	246,7
X	223,7	235,4	241,3	246,3	256,5

10. 
    Jadvalda keltirilgan ma’lumotlar asosida iqtisodiy ko‘rsatkichlarning asosiy statistik xarakteristikalari hisoblansin
    

Yillar	2013	2014	2015	2016	2017
Y	209,8	219,8	238	239	256,9
X	219,8	222,8	238	241,8	246,7