9-мавзу. Ўзбекистон Республикасида ижтимоий ўзгаришлар Режа

2021-2030 йилларда Ўзбекистон Республикасида аҳолининг ижтимоий ҳимоя қилишнинг миллий сратегия концепцияси лойиҳаси ишлаб чиқилди.

Коронавирус инфекцияси тарқалишига қарши курашиш даврида (2019-2020 й.й.) аҳолини ижтимоий ҳимоя қилиш ва эҳтиёжманд оилаларни моддий қўллаб-қувватлаш мақсадида “Саховат ва кўмак” умумхалқ ҳаракати ташкил этилди.

“Ижтимоий тадбиркорлик тўғрисида”ги Қонунни қабул қилиш мўлжалланмоқда.

Ижтимоий ҳимоя ягона реестри” ахборот тизими жорий этилмоқда.

“Ижтимоий суғурта тўғрисида”ги қонун лойиҳаси ишлаб чиқилмоқда.

Давлат сиёсатининг муҳим йўналиши аёлларнинг ижтимоий ҳаётдаги ролини янада ошириш, уларнинг ҳуқуқ ва манфаатларини таъминлаш, уларнинг ишлаши учун шароит яратиш ва амалга оширилаётган ислоҳотларда фаол иштирок этишини таъминлашдан иборатдир. Ўзбекистон Республикаси Конституцияси қабул қилинганлигининг 21 йиллигига бағишланган тантанали тадбирда Биринчи Президент И. Каримов ўз маърузасида: "Амалга оширилаётган ислоҳотларни янада чуқурлаштириш ва фуқаролик жамиятини қуриш - порлоқ келажакнинг асосий омили", деб таъкидлади. "Соғлом бола йили" Давлат дастурини ишлаб чиқишда, биринчи навбатда, оналик ва болаликни муҳофаза қилиш, оилада соғлом турмуш тарзини таъминлаш, унинг иқтисодий ва маънавий асосларини мустаҳкамлаш назарда тутилди.

2014 йил мамлакатимизда “Соғлом бола йили” деб эълон қилинди. Давлат дастурини амалга ошириш доирасида жисмонан соғлом ва баркамол авлодни тарбиялашнинг меъёрий-ҳуқуқий базасини янада такомиллаштиришга қаратилган 3 та қонун лойиҳаси ишлаб чиқилди.
Шу билан бирга, Ўзбекистон Республикаси Президентининг "2014-2018 йиллар даврида Ўзбекистонда аҳолининг репродуктив саломатлигини янада мустаҳкамлаш, оналар, болалар ва ўспиринларнинг соғлиғини муҳофаза қилиш бўйича давлат дастури тўғрисида" ги қарори қабул қилинди, унинг ижроси фарзандларимизни жисмонан соғлом ва маънавий этук шахс сифатида шакллантиришга хизмат қилди ҳамда ёшларга оид давлат сиёсатини янги, янада юқори даражага кўтарди.
Соғлом бола, аввало, соғлом ва дўстона оиланинг мевасидир, деган ҳаёт ҳақиқатидан келиб чиқиб, йил давомида оилада севги ва ўзаро ҳурмат муҳитини шакллантириш, унинг иқтисодий ва маънавий асосларини мустаҳкамлаш, ёш оилаларни қўллаб-қувватлаш, оналикни ҳимоя қилиш бўйича кенг кўламли ишлар амалга оширилди ва болалар учун зарур шарт-шароитларни яратиш ва аёлларнинг кундалик уй ишларини енгиллаштириш чоралари кўрилди.
Соғлом ва мустаҳкам оилаларни яратиш соғлом келажак учун пойдеворни мустаҳкамлайди, деб ҳисобга олсак, ирсий ва туғма касалликларнинг олдини олиш асосида никоҳга кираётган шахсларни никоҳгача тўлиқ тиббий кўрикдан ўтказиш бўйича муҳим ишлар амалга оширилди. Хусусан, бўлажак янги турмуш қурганларни тиббий кўрикдан ўтказадиган поликлиникалар замонавий даволаш-диагностика ускуналари билан жиҳозланди. Энг муҳими, шу туфайли турли хил касалликларга чалинганига қарамай, оила қурмоқчи бўлган 2 мингдан зиёд йигит-қиз амбулатория ва стационар даволанишдан ўтди.
"Соғлом она - соғлом бола" лойиҳаси доирасида 13 миллион 600 мингдан зиёд аёллар ва болалар тиббий кўрикдан ўтказилди. Натижада, 2 миллион 800 минг аёл ва 2 миллион 500 минг бола соғайиб кетди, бу аҳоли саломатлиги йўлдаги муҳим қадам бўлди.
Ногирон болалар туғилишининг олдини олиш, шунингдек, янги туғилган чақалоқларда ва ҳомиладор аёлларда туғма ва бошқа патологияларни эрта аниқлашда Вазирлар Маҳкамаси "Оналар ва болаларни скрининг қилиш давлат тизимини ташкил этиш тўғрисида" махсус қарор қабул қилди ва бу ушбу соҳани ривожлантиришга катта ҳисса қўшди. 2009 йилда "2009-2013 йилларда аҳолининг репродуктив саломатлигини мустаҳкамлаш, соғлом болалар туғилиши, жисмоний ва маънавий ривожланган авлодни тарбиялаш бўйича ишларни янада кучайтириш ва самарадорлигини ошириш бўйича чора-тадбирлар дастури тўғрисида"ги қарор қабул қилинди. Ушбу ҳужжатга мувофиқ, соғлиқни сақлаш тизимини ислоҳ қилиш ва бу соҳада сифатли ўзгаришларни таъминлаш бўйича ишлар давом эттирилди. Юқумли касалликларга қарши болаларни эмлаш даражаси деярли 100 фоизни ташкил этди.
Ҳар бир вилоят марказида катталар ва болалар учун кўп тармоқли тиббиёт марказлари ташкил этилди, ҳар бир туманда энг замонавий тиббий асбоб-ускуналар билан жиҳозланган қишлоқ врачлик пунктлари фаолияти йўлга қўйилди. Бугунги кунда республикада 3000 га яқин қишлоқ врачлик пунктлари муваффақиятли ишламоқда.
2016 йил “Соғлом она ва бола йили” деб эълон қилинди. Ушбу йилда чекка қишлоқ жойларида яшовчилар, биринчи навбатда, аёллар ва қизлар учун зарур ижтимоий, маиший ва тиббий шароитларни яратиш, қишлоқ аҳолисини тоза ичимлик суви, табиий газ билан таъминлаш ва хизматлар сифатини янада ошириш бўйича ишлар изчил давом эттирилди.
Болалар орасида юқумли касалликларнинг олдини олиш мақсадида 2014 йилдан бери ротавирусга қарши эмлаш миллий эмлаш тақвимига киритилган бўлиб, унда 300 мингга яқин бола қатнашган.
Ногирон болалар туғилишининг олдини олиш каби муҳим вазифани ҳал қилишда мамлакатимизнинг барча ҳудудларида самарали фаолият юритаётган скрининг марказларининг аҳамиятини алоҳида таъкидлаш лозим. Биргина 2014 йилнинг ўзида ушбу марказларда турли хил патологияларни ўз вақтида аниқлаш ва тегишли даволаниш туфайли хавф остида бўлган 20 мингдан зиёд бола соғлом туғилди.
Ушбу йўналишдаги ишларимиз учун сарфланган маблағ, жалб қилинган куч ва имкониятлар минглаб соғлом болалар дунёга келиб, улар кучли ва қудратли бўлиб ўсаётгани ота-оналар ва оилага, бутун жамиятимизга қанчалик қувонч ва бахт келтираётганини тасаввур қилиш қийин эмас.
"Соғлом она ва бола йили" Давлат дастурини амалга ошириш жараёнида ушбу мақсадлар учун барча молиялаштириш манбаларидан 7 триллион 480 миллиард сўм ва 190 миллион доллардан кўпроқ маблағ сарфланган.
Сўнгги йилларда амалга оширилган ишлар натижасида аҳолининг ўртача умр кўриш даражаси ҳам сезиларли даражада ошди. Агар 1990 йилда бу кўрсаткич 67 ёшни ташкил этган бўлса, 2015 йилга келиб бу кўрсаткич 74 ёшга етди, шу жумладан, яшаш давомийлиги эркаклар учун 66 ёшдан 70 ёшгача, аёллар учун эса 72 ёшдан 76 ёшгача узайди. Ушбу натижалар аҳоли саломатлигини муҳофаза қилиш ва яшаш шароитларини яхшилаш бўйича кўрилган чора-тадбирларнинг аниқ натижаларини яққол кўрсатиб турибди.
Жаҳон соғлиқни сақлаш ташкилотининг 2015 йилги маълумотларига кўра, Ўзбекистонда туғилган болаларнинг 92 фоизи мутлақо соғломдир. "Болаларга ғамхўрлик қилинг!" халқаро ташкилоти рейтингида Ўзбекистон болаларнинг соғлиғига ғамхўрлик қилаётган этакчи ўнта мамлакат қаторига киради.