9-мавзу. Ўзбекистон Республикасида ижтимоий ўзгаришлар Режа

9-мавзу. Ўзбекистон Республикасида ижтимоий ўзгаришлар
Режа:
1.Мустақиллик арафасидаги ижтимоий-иқтисодий ва демографик вазият.
2.Ижтимоий инфратузилмани ривожлантиришга қаратилган чора тадбирлар.
Адабиётлар:
1. Шавкат Мирзиёев. Миллий тараққиёт йўлимизни қатъият билан давом эттириб, янги босқичга кўтарамиз. 1-жилд, Т., “Ўзбекистон”, 2018
2. Шавкат Мирзиёев. Халқимизнинг розилиги бизнинг фаолиятимизга берилган энг олий баҳодир. 2-жилд, Т., “Ўзбекистон, 2018.
3. Ўзбекистон Республикаси Конституцияси. Т., “Ўзбекистон”, 2019.
4. Миллий истиқлол ғояси. Ўзбекистон Республикаси Олий таълим бакалавриат босқичи учун дарслик. Т., “Akademiya” нашриёти, 2005.
5. Ўзбекистоннинг янги тарихи. Учинчи китоб. Мустақил Ўзбекистон тарихи. Т., “Ўзбекистон”, 2000.
6. Shamsutdinov R. O’zbekiston tarixi: o’quv qo’llanma. T., “Sharq”, 2013.


1. Мустақиллик арафасидаги ижтимоий-иқтисодий ва демографик вазият. Улкан ҳудудни эгаллаган ва маъмурий-буйруқбозлик тизимига таянган Совет Иттифоқида нотўғри, самарасиз ижтимоий-иқтисодий сиёсат олиб борилди, натижада, 1980 йилларнинг охирига келиб, хусусан,Ўзбекистонда аҳолининг турмуш шароити кўплаб муаммолар туфайли ўта мураккаблашди, ижтимоий аҳвол оғирлашди, демографик вазият янада таранглашди. Бироқ, ўтган йиллар давомида аҳолининг бундай ўсиши саноат ва иқтисодиётнинг бошқа соҳаларида иш ўринлари сонининг кўпайиши ва аҳоли ҳаётини таъминлаш учун зарур шарт-шароитларнинг яратилиши билан қўллаб-қувватланмади. Бу, ўз навбатида, аҳоли ҳаётининг жиддий ёмонлашишига, ишсизлар сонининг кўпайишига, меҳнат унумдорлиги ва аҳоли даромадларининг пасайишига ҳамда турмуш фаровонлигининг пасайишига олиб келди.
Республика аҳолисининг ижтимоий аҳволи, одамларнинг моддий таъминоти ва уларни ижтимоий ҳимоя даражаси қониқарсиз эди. Қишлоқ аҳолисининг атиги 5 фоизи тоза ичимлик суви ва табиий газ билан, аҳолининг 50 фоизидан сал кўпроқ қисми ва фақат 17 фоизи табиий газ билан таъминланганди. Аҳолини уй-жой, маиший, тиббий хизмат билан таъминлаш, мактаблар, мактабгача таълим муассасалари ва бошқа ижтимоий объектларни қуриш бўйича ишларда ижобий силжишлар амалга оширилмади. Айни пайтда, аҳолининг аксарияти қишлоқ жойларда яшар эди. Юқорида қайд этилган ҳолатлар Ўзбекистон аҳолисининг даромадлари ва турмуш даражасининг кескин пасайишига сабаб бўлди.
Ўзбекистоннинг ўртача аҳолиси истеъмол қилинадиган гўшт ва гўшт маҳсулотлари, сут ва сут маҳсулотлари, тухум ва шу кабиларни мамлакат миқёсида олганда икки баравар кам истеъмол қиларди. Бу каби энг кескин иқтисодий ва ижтимоий муаммолар рўйхатини давом эттириш мумкин. Аммо асосий нарса шуни англатадики, нафақат инсоннинг мураккаб, уйғун ривожланиши, унинг шахсиятининг ахлоқий шаклланиши учун ҳам кўпинча бошланғич шароитлар мавжуд эмас эди.
Ижтимоий инфратузилма - соғлиқни сақлаш, халқ таълими, мактабгача таълим муассасаларида қийин вазият юзага келди, мавжуд мактаблар ва шифохоналарнинг 60 фоизи яроқсиз биноларда жойлашган эди. Ушбу даврда аҳолининг ўртача йиллик ўсиш суръати 2,8 фоизни ташкил этди. 1991 йилга келиб, мамлакатда аҳоли сони 20,7 миллион кишидан ошиб, 1990 йилга нисбатан 386,0 минг кишига ошди. Бу Ўзбекистонда аҳолининг ўсиш суръати Иттифоқга қараганда уч баравар юқори эканлигини кўрсатар эди.
Ўзининг янгиланиш ва тараққиёт йўлини бошлаган, ижтимоий йўналтирилган бозор иқтисодиёти фойдасига аниқ танловни амалга оширган ҳолда Ўзбекистоннинг Биринчи Президенти И.А.Каримов бошчилигидаги мамлакатимиз ҳукумати сиёсий суверенитетни қўлга киритган дастлабки кунларданоқ салбий ҳолатларни йўқ қилиш бўйича қатъий чораларни кўрди. Ўтган йиллардаги ижтимоий-иқтисодий соҳадаги ҳодисалар ва жамиятни тубдан қайта қуриш, бозор иқтисодиётини шакллантириш билан боғлиқ бўлган ижтимоий муаммолар ҳал қилина бошлади.
Айнан, шу ўринда, Ислом Каримов томонидан ишлаб чиқилган бешта принципнинг аҳамияти аҳолининг ижтимоий ҳимоясида муҳим ўрин тутади. Ушбу бешта тамойил асосида ўтиш даврида фуқароларни ижтимоий ҳимоя қилиш бўйича зарур чоралар кўрилди. Ушбу чора-тадбирлар одамларнинг турмуш даражасининг кескин пасайишининг олдини олишда муҳим роль ўйнади.