3. Óndiris nátiyjeligi hám onıń kórsetkishleri
Sheklengen resurslar sharayatında mútájliklerdi tolıǵıraq qanaa tlandırıw ushın
óndiris nátiyjeligin turaqlı arttırıp barıw zárúr boladı, keri jaǵdayda turmıs dárejesin
joqarılatıwdı támiyinlep bolmaydı.
Nátiyjelik resurs shıǵınları menen óndiristen alınǵan nátiyjeniń
salıstırılıwın bildiredi, yaǵnıy bul ne sarplap qanday nátiyjege eriskenligin
kórsetedi.
Nátiyjelik óndiristiń aqırǵı nátiyjesine qarap belgilenedi. Biraq bul nátiyje
jumsalǵan shıǵınlar menen salıstırılıwı shárt. Aqırǵı nátiyje - ónim hám xızmetlerdiń
pulda esaplanǵan muǵdarı, yaǵnıy qunı. Onı jaratıw ushın materallıq resurslar,
informaciya-xabar hám jumıs kúshi sarplanadı, olardıń da puldaǵı qunı bar.
Nátiyjelik (S) anıqlanǵanda dóretilgen ónim hám xızmetler qunı (M
q
) menen
resurslar shıǵını (R
s
) salıstırıladı:
s
q
R
M
S
Bul arqalı jumsalǵan resurslar birligine qansha nátiyje alınǵanlıǵı anıqlanadı.
Eger M
q
=10 mlrd., R
s
=5 mlrd. bolsa, S =10/5 = 2,0 boladı. Demek, jumsalǵan resurs
birligine 2 birlik ónim alınǵan. Eger S=1,5 bolsa, nátiyjelik páseygen, eger S=2,2
bolsa ol artqan boladı. Nátiyjelikti basqasha esaplasa da boladı. Bunda resurslardıń
sarıplanıwı nátiyje menen salıstırıladı, yaǵnıy
q
s
M
R
S
payda boladı. Bul nátiyje
qanday shıǵınlar esabınan alınǵanlıǵın bildiredi. Aldıńǵı mıs alǵa qaytsaq
S=5/10=0,5 payda boladı. Demek, bir birlik ónim alıw ushın 0,5 birlik resurs
sarplanǵan. Bul ónimniń resurs sıyımlılıǵın kórsetedi. Eger S=0,6 bolsa, nátiyjelik
páseygen, kerisinshe S=0,4 bolsa, nátiyjelik artqan boladı, sebebi ónimniń resurs
sıyımlılıǵı kemeygen. Bul bolsa kem qárejet jumsap kóp ónim islep shıǵarılǵanlıǵın,
qárejet hám nátiyjeniń unamlılıǵın bildiredi.
Nátiyjelik
miynet
ónimdarlıǵınıń
nátiyjesi
esaplanadı.
Resurslar
sheklengenliginen jámiyet óz mútájligin qanaatlandırıw ushı n miynet ónimdarlıǵın
arttırıw jolınan baradı. Miynet ónimdarlıǵı miynettiń nátiyjesin, miynet nátiyjeligin
ańlatadı.