A = 1, b = 2, c = 3, va hokazo deb davom ettirilgan alifbodaning har bir harfini bir raqamga bog’lash mumkin

1. 
   variant.
   

1. 
   A = 1, B = 2, C = 3, va hokazo deb davom ettirilgan alifbodaning har bir harfini bir raqamga bog’lash mumkin.
   

Agar bizga “Bahronov Odil” so’zi berilgan bo’lsa, biz uni shifrlash uchun “Ceovlcrbef Fnqeb” ko’rinishida yozamiz.
Shifrlash algoritmi quyidagicha amalga oshiriladi:
Har bir harfning alifbo raqamiga mos keluvchi sonni toping. Masalan, “A” harfi uchun 1, “B” harfi uchun 2 va hokazo.
Berilgan so’zning har bir harfini alifbo raqamiga mos keluvchi sonlar ketma-ketligini aniqlang. Masalan, “Bahronov Odil” uchun, “3 12 9 13 2 15 25 5 22 19 1 18 4 15 18” bo’ladi.
Kalit raqamni belgilang. Berilgan holatda, biz kalit raqam sifatida 1 ni tanlamoqdamiz.
Har bir alifbo raqamiga kalit raqamni qo’shing. Misol uchun, “A” harfi uchun, 1 + 1 = 2 ni olishimiz kerak.
Har bir sonni kalit raqamga qoldiq qismini toping. Misol uchun, 2 ni 1 ga bo’lib qoldiq 1 ni olishimiz kerak.
Har bir qoldiq qismini mos keluvchi harfni olishing. Qoldiq 1, yoki “B” harfi uchun, qoldiq 2, yoki “C” harfi uchun bo’ladi.
Shu tarzda “Bahronov Odil” so’zini 1 kalit raqam bilan shifrlaganida, natija “Ceovlcrbef Fnqeb” ko’rinishidagi so’z bo’ladi.

2. 
   Affin shifrlash tizimida har bir harfni sonlarga aylantirib, shu sonlarga mos keluvchi chiziqli funksiyani jamlab yuborish bilan shifrlash amalga oshiriladi. Bunda a va b - kalitlar hisoblanadi.
   

So’zning har bir harfini sonlarga aylantirib, mos keluvchi sonlar ketma-ketligini topamiz:

A = 0, B = 1, C = 2, D = 3, E = 4, F = 5, G = 6, H = 7, I = 8, J = 9, K = 10, L = 11, M = 12, N = 13, O = 14, P = 15, Q = 16, R = 17, S = 18, T = 19, U = 20, V = 21, W = 22, X = 23, Y = 24, Z = 25

Keyingi qadamda har bir harfni shifrlash uchun quyidagi formuladan foydalanamiz:

C = (a * P + b) mod 26

Bu yerda P - harfni soni hisoblanadi, C - shifrlangan harf. a va b - kalitlar.

Bizga berilgan so’z “Alimboyev Sardor” uchun a = 4 va b = 5, shunday qilib:

A = 0 -> C = (4 * 0 + 5) mod 26 = 5 -> F

L = 11 -> C = (4 * 11 + 5) mod 26 = 17 -> R

I = 8 -> C = (4 * 8 + 5) mod 26 = 11 -> L

M = 12 -> C = (4 * 12 + 5) mod 26 = 3 -> D

B = 1 -> C = (4 * 1 + 5) mod 26 = 9 -> J

O = 14 -> C = (4 * 14 + 5) mod 26 = 1 -> B

Y = 24 -> C = (4 * 24 + 5) mod 26 = 3 -> D

E = 4 -> C = (4 * 4 + 5) mod 26 = 21 -> V

V = 21 -> C = (4 * 21 + 5) mod 26 = 19 -> T

S = 18 -> C = (4 * 18 + 5) mod 26 = 23 -> X

Aynan shu tarzda “Bahronov Odil” so’zi “FRLDJBTDVDX” ko’rinishida shifrlangan bo’ladi.

3. 
   

Bir martalik bloknot shifrlash algoritmi (One-Time Pad) xavfsiz shifrlash usulidir, uning asosiy omili - barcha matnlar va shifrlar uchun faqatgina bir marta ishlatiladigan kalit so’zni ishlatishdir.

Bu algoritmning ishlash tartibi quyidagicha:

Matn va kalit so’zni o’zgartirilmagan holda bittaga birlashtriladi (harflar sonlar yoki boshqa belgilardan iborat bo’lishi mumkin).
Har bir belgi raqamga (yoki boshqa kodga) o’giriladi. Masalan, A harfi uchun 0, B harfi uchun 1, C harfi uchun 2, va hokazo.
Kalit so’zning har bir belgisi ham raqamga o’giriladi.
Matnning birinchi belgisini kalit so’zning birinchi belgisi bilan qo’shib chiqarish amalga oshiriladi. Agar natija 26 dan katta bo’lsa, natijani 26 dan kamroq bo’lguncha mod 26 hisoblanadi. Shundan so’ng, natijani raqamdan belgiga o’girish bilan shifrlangan belgi chiqadi.
4-qadamni matning barcha belgilari uchun takrorlanadi, birinchi belgi uchun birinchi kalit so’z belgisi, ikkinchi belgi uchun ikkinchi kalit so’z belgisi, va hokazo ishlatiladi.
Matn va kalit so’z raqamlarga o’giriladi:

Matn: BAHRONOV ODIL

Kalit so’z: ZAMONAVIYAXBOROTTEXNOLOGIYALARINGJAMIYATDAGIO’RNI
Matn va kalit so’z belgilari qo’shib chiqariladi:
Matn: 0 11 8 12 1 13 24 4 21 18 3 14 17
Kalit so’z: 25 0 12 14 0 21 0 21 23 8 1 23 1 1 17 19 19 4 14 6 11 6 7 12 8 16 2 13 18 24 0 13 8 19 8 12 7 0 11 17 13 4 8 14 24 18 20 13 7 14 0 3 7 17 13 24 19 20 0 6 7 12 13 19 8 0 17 13 0 16 17 18 13 14 8 25
Matn va kalit so’z belgilari qo’shib chiqarilgan holda, shifrlangan matn quyidagicha hisoblanadi:
Shifrlangan matn: YLBIXDTZIRWIVAGFYZMQUAKJTKY
Shifrlangan matndagi belgi.

4. 
   Kalit so’zli shifrlash algoritmlari xavfsizlik maqsadlari uchun ishlatiladi. Bu usulda matn xavfsiz holatda uchta ma’lumot yordamida shifrlanadi: matn o’zining kaliti, algoritm, va shifrlash bosqichi.
   

Bir kalit so’zli shifrlash algoritmi quyidagi tartibda ishlaydi:
Matnning har bir belgisi uchun bir kalit belgisi ajratiladi. Misol uchun, matn “BAHRONOV” bo’lsa, kalit so’z “WORLD” bo’lishi mumkin.

Matn va kalit belgilarini raqamli ifodalash kerak. Masalan, “A” belgisi uchun 0, “B” belgisi uchun 1, va hokazo.

Kalit so’zning har bir belgisi ham raqamga o’giriladi.
Matn belgilari kalit belgilariga qo’shib chiqariladi. Agar natija 26 dan katta bo’lsa, natijani 26 dan kamroq bo’lguncha mod 26 hisoblanadi.
Natijadagi har belgi raqamdan yoki boshqa koddan matn belgisiga qaytariladi.

Matn: BAHRONOV

Kalit so’z: WORLD

Matn va kalit belgilarini raqamli ifodalash:

Matn: 0 11 8 12 1 13 14 4 21

Kalit so’z: 22 14 17 11 3

Matn belgilari kalit belgilariga qo’shib chiqariladi:

Matn belgilari: 0+22=22 11+14=25 8+17=25 12+11=23 1+3=4 13+22=9 14+14=2 4+17=21 21+3=24
Natijadagi belgilar matn belgilariga qaytariladi:
Shifrlangan matn: WYYYDENIVU
Shifrlangan matndagi belgilar: 22 25 25 23 4 9 2 21 24
Shifrlash bosqichi ham xavfsizlik maqsadlari uchun o’zgartirilishi kerak. Kalit so’z va shifrlash usuli hech qachon ko’rsatilmagan holda, yoki faqatgina xavfsizlik uchun yetarli emasligi sababli bu usul bajarilishi kerakligi ham yodga olingan bo’lishi kerak.

5 . Kalit raqamli shifrlash algoritmi, matnni kalit raqamlar yordamida shifrlash uchun mo’ljallangan. Bu shifrlash turi xavfsizlik so’rovlariga qarshi himoyalash uchun juda samarali.

Matn: “Bahronov Odil”

Kalit: “639428”

Shifrlash algoritmi quyidagicha:

Matndan barcha probellarni olib tashlaymiz:

Bahronov Odil

Kalit raqamini matndan uzunligi bo’yicha qayta takrorlaymiz. Bu uchun, matn uzunligini aniqlash va kalit raqamini uzunligiga tenglash:

639428639428639428639428

Har bir matn harfini raqamga o’girib, kalit raqamini bilan qo’shib chiqamiz. Bu uchun, har bir harfni 1-26 gacha sonlarga aylantiramiz, keyin kalit raqamini bilan qo’shib chiqib, olib kelgan natijani 26 ga bo’lib, qoldiqni aniqlash:

A l i m b o y e v S a r d o r

1 12 9 13 2 15 25 5 22 19 1 18 4 15 18

6 3 9 4 2 8 6 3 9 4 7 3 8 4 7

6 3 9 4 2 8 6 3 9 4 7 3 8 4 7
10 15 18 17 4 23 31 8 31 23 8 21 12 19 25
Shifrlangan matn raqamlarining yana ham o’zaro takrorlanishini oldini olish uchun, matn uzunligini kalit raqamining uzunligi ga bo’lib qoldiqni aniqlash:

A l i m b o y e v S a r d o r

1 12 9 13 2 15 25 5 22 19 1 18 4 15 18
6 . Morze alifbosida matn shifrlash uchun harflar morze kodi bilan ifodalanadi. Bu usulda har bir harf uchun belgilangan koddan foydalaniladi. Morze kodlari “nool” va “bitta” belgilari bilan ifodalangan bo’lib, har bir harf uchun morze kodlari turli xil.

Quyidagi jadvalda harflar uchun mos Morze kodlari berilgan:

Harf Morze kodi

A .-
B -…
C -.-.
D -…
E .
F …-.
G –.
H …
I …
J .—
K -.-
L .-…
M –
N -.
O —
P .–.
Q –.-
R .-.
S …
T -
U …-
V …-
W .–
X -…-
Y -.–
Z –…

Bahronov Odil so’zini shifrlash uchun har bir harf uchun mos morze kodlari foydalaniladi va belgilangan kodlar o’qib yoziladi. Misol uchun, “AS” so’zi uchun, “.-” va “…-.” kodlaridan foydalaniladi. Shifrlangan matn quyidagi ko’rinishda bo’ladi:

.- …-.

Shu kodlar morze kodi ko’rsatmalari yordamida “AS” so’zi deb aniqlanadi.
7 . RSA shifrlash algoritmi uchun, asosiy qadamlar quyidagicha:

Ikki xil butun son tanlang: p va q. Bu sonlar juda katta va o’zaro tub bo’lishi lozim.

N = p * q qiymatini hisoblang.
φ(N) = (p - 1) * (q - 1) qiymatini hisoblang.
e sonini tanlang, bu son φ(N) dan kichik va φ(N) bilan katta bo’lmagan musbat butun son bo’lishi kerak. Ening katta umumiy ko’paytuvchisi (uklon ko’paytuvchisi) φ(N) va e orasidagi eng katta butun sonni toping. Bu son e ni o’zgartirmaydi.
d sonini toping. bu son e d * φ(N) ≡ 1 bo’lgan eng kichik musbat butun son bo’lishi kerak. d ni topish uchun, ulangan formulani hisoblash kerak:
d ≡ (1 + k * φ(N)) / e
formuladagi k musbat butun son. k qiymati nol yoki undan katta bo’lishi mumkin.
Kalitli Matn (plaintext) ni ifodalovchi musbat butun son sifatida tanlang va uning hajmini hisoblang.
Kalitli Matn (plaintext) ni shifrlash uchun, quyidagi formula yordamida, kalitli matnning kattasini hisoblang:
C = P^e mod N
C shifrlangan matn (ciphertext) deb ataladi.
Shifrlangan matnni o’qish uchun quyidagi formula yordamida, kalitli matnning kattasini hisoblang:
P = C^d mod N
Shu yerda P quyidagi matn (plaintext) deb ataladi.

Quyidagi misolda, p=11 va q=13 sonlari tanlanadi. Shu bilan N = p * q = 143 hisoblanadi. φ(N) = (p - 1) * (q - 1) = 120 hisoblanadi. e = 7 soni tanlanadi. Ulon ko’paytuvchisi 120 va 7 orasidagi eng katta son 1 ga teng bo’lmaydi. Eng katta bo’lmagan butun sonning 1 dan katta bo’lishi uchun, k = 17 ni tanlash mumkin. Bular natijasida, d soni quyidagicha topiladi:

d = (1 + 17 * 120) / 7 = 103

Shu yerda, kalitli matn (plaintext) ni 59 deb tanlaysiz. Shifrlangan matnning (ciphertext) qiymati quyidagicha hisoblanadi:

C = 59^7 mod 143 = 72

Shifrlangan matnni (ciphertext) o’qish uchun kalitli matnning (plaintext) qiymati quyidag