А. А. Медатов, М. З. Носиров, М. К

5.3. Тартибланган типли катталиклар учун функциялар.
odd(x)  x нинг қиймати тоқ эканлигини текширувчи функция. Бунда функция аргументи longint типли қиймати эса boolean типли бўлади. Агар аргумент тоқ бўлса қиймат true, жуфт бўлса false қийматни беради.
pred(x)  x нинг аввалги қийматини аниқловчи функция. Бунда функция аргументи иҳтиёрий тартибланган типли бўлиши мумкин, натижа шу типли қийматга тенг бўлади. Функцияни кетмакетликнинг биринчи элементига тадбиқ қилиш хатоликка олиб келади.
succ(x)  x нинг кейинги қийматини аниқловчи функция. Бу функция ҳам pred каби талабларни қаноатлантиради. Бу функциянинг аргументи учун оҳирги элементни тадбиқ қилиш хатоликка олиб келади.


6. Арифметик амаллар.
Арифметик амаллар фақат бутун ва ҳақиқий сонлар учун ишлатилади. «+»  қўшиш, «»  айириш, «_»  кўпайтириш, «/»  бўлиш амаллари белгиларини билдиради. Булардан ташқари бутун сонлар устида div  тўлиқсиз бўлинма, mod  қолдиқ амаллари ҳам ишлатилади. Масалан, 23 div 4 ифоданинг натижаси 5 бўлади, чунки 23 ни 4 га бўлганда 5 бутун ва 3 қолдиқ қолади. Шунингдек, 23 mod 4 ифоданинг қиймати 3 га тенг бўлади, чунки 23 ни 4 га бўлганда 3 қолдиқ қоляпти.


7. Мантиқий амаллар.
Мантиқий амаллар мантиқий катталикларга тадбиқ қилинади ва натижа ҳам мантиқий типли бўлади. Мантиқий амалларда битта not унар амали ва учта  and, or, xor бинар амаллари мавжуд. Мантиқий амалларнинг қийматлари 3-жадвалда кўрсатилган.
3-жадвал

X	y	not x	x and y	x or y	x xor y
True	true	false	True	true	false
True	false	-	False	true	true
False	true	true	False	true	true
False	false	-	False	false	false