\а Ьо‘1д‘и8 редадод1агда о‘цйШ$Ь1тпд пагапу-атаЬу аЬат уаН Ғакайу ГаГаккиг Гага уон ьовцкЬВап

АНзЬег ^а^о^у. ХГУ-ХУ азг Нагкату Оз^уо иуд^отзН Шаупшпд Ьиуик патоуопНа8^ МхотШШШ Мк АНзНег №уо1у 1441 уИ 9 йе^га1Ша НгоШа Шд‘Пдап. ННо1 зНаНп XV азг Ь1ппсЬ1 уагтМа 8оШЬдНоп АтН Тетиг азоз 8о1дап и1ид‘ заПапаТпшд 1кк1псЬ1 роуТахН, Тетигпшд кеп]а о‘д‘11 8НоЬшх Мкхошпд до‘1 о^НШад^ оЬоН тапхШапНап Шг1 еШ. АШЬег ШдШдап хопаНоп Тетипу1аг 8агоу^да ахаШап уадш ^а уигШа тиаууап пиНих 8оЬ1Ь1 еШ.
О‘хЬек аНаШу ГШ ^а та’па^^у д^уойа8^, цйто^у-Гакайу йкп, таНашуайшпд 8Ьак11аш8ЬШа а1оЬШа о‘пп ГШдап а11ота АШЬег \ауо!у цоШуоМ о‘/Ьек Нетокгайк ГаНаккиг Ьага^^^уойНа диташ^йк цод патипа^Шт ипшд цоШ а8О8Ша шзошуа! ^ат^уайтпд а8О8^у отШ Ьо‘1дап Ш8оп ^а ипшд Ьа\1-8аос1а11, та’па^^у ^^уоГа8^ та8а1а8^ уо!аШ. АШЬег \аоо1у «ВайоуН и1-ЬМоуа», «ЛаоосНг ип-пШоуа» Ше^оп1апт, «Нат8а» потН Ье8Ь Шо81опШап Шога! азалш, 8о‘йу1аг ЬадШад^ «^ааоут Ш-тиЬаЬЬа!» 1ахкНа8Ш( «ХахоуШ и1-таошу» Шеуошш, «МаЬЬиЬ и1-ди1иЬ», «Тап\1 апШуо ^а Ьикато», «:8Но^ Ш-тизНтШ», «МиЬоката! и1- 1ид‘а!ауп» а8г1алш, «1.18оп и1-1ауг» йакайу Шо81отт ^а уапа Ьо^Ьда Ьйг дапсЬа а8аг1агш уохШ до1Шгдап. АШЬ дау8^ 8оЬаСа цод ей^ЬШап ца1Ш пахаг ипШд а8аг1ап тоШуайПа Ш^опрагуагНк, та’пГа1рагуагНк, 1о1егапШк, Со'8111к ^а тиЬаЬЬа! та8а1а1ап уо!аШ. О‘хЬек уйто^у йакайу ТаГаккиг 1агадд^уойШа 8Ьак11апдап \и8и8^уа11аг ЛШЬеп \а\о!у д‘оуа1ап ^а йкг гапд-ЬагапдНд^ ЬПап Ьоу1Ш. АШЬег \а\о!у о‘х Ша^пдасЬа Ьо‘1дап 1а8а^\ий йакайа^Шад^ рапШ8Йк д‘оуа1агт диташ^йк тайшгада \Шта! дПШга оМц Ьи 8оЬаСа до‘ха1 патипа^^у а8аг1аг уагайЬ до1ШгШ. и о‘хШШд ЬНг д‘ахаНШа:
ЮтИ Ь^г ко‘пдН Ьихидш \ойпп уоШ ау1адау,
ОпсЬа ЬогШ ка’Ьа ^аугоп Ьо‘18а оЬоШ ау1адау1, - НеуШ.
^етак, \а\о!у пахШШа Ш^оп ца1Ь^ ти8и1топ о1ат^ исЬип епд тидаШШа8 до'8Ьа Ь^8оЬ1апдап Ка’ЬаШ11оЬШап Ьат тидаШШа^годШН. ШШд Шзошуа! ^ат^уай, Шеа1 Ша^1а1, йаго^опНк ЬадШад^ Шеа1 д‘оуа1ап Ьат апа 8Ьи еШдоШШап кеЬЬ скдаШг ЛШЬег №уо1у йакайазШа Шеа1 Ша^1а1 ЬадШад^ 8^уо8^у пахапуа котП Ш^оп 1о‘д‘п8Шад^ а\1од^у пахапуа ЬПап иШу Ьод‘Ьц11кШа о11Ь дага1дап. Ви 1а’Нто!да а8о8ап Шеа1 йаго^оп Ша^1а1 Ьи Ша^1а1Ша уа^Ьо^сЬ НзЬйагшпд котП та’па^^уаЙ8к титкШ ета8. ^етак, Пд‘ог 6-‘агЬ Нетокгайк пахапуа1апНа, Гада1дша ХГХ-ХХ а^НаШа 8Ьак11апдап Ьи каШ пагапуа ^а^о^у На^пйа о‘хШШд коп8ер8^уа ^ЬакНШад^ ко‘пш8кда еда еШг АШЬег \а\о!у уагаТдап Шеа1 ^ат^уа! ЬадШад^ 1а’Нто1т уапа 8ЬипШд исЬип Ьат коп8ер8^уа ШеЬ о11Ь дага^Ь титктЦ а11ота Ьи ^ат^уаТда ЬоШЬпШд атаНу и81иЬ1апш Ьат о‘х а8г1апШа ЬаШНу оЬга/1аг, 1а8^й1аг огдаН ко‘г8аНЬ Ьега о1дап. ^ауо1упШд диташ^йк \агак1егШад^ ГаЬайу 1а’НтойпШд ЬиуикНд^ 8ЬипНаШ, ХГУ-Х^ а8г Магкаау О^^уоШа го‘у Ьегдап иуд‘ош8Ь ШауппШд та’па^^у а8о8^, 1ата1 1о8к Ьо‘11Ь \Шта! дПдап.
АН^Ьег №уо1у “МиЬоката! и1 1ид‘а1ауп” а^апш агаЬ ГШШа уагаНЬ ШгИу ^а йошу йПапш 8оН8Ь11Г1Ь, ШгИу ГП ткошуайап Ьат 1ог81у йИап кат ета8Н§Ш1 пагапу ^^ЬоЙа^Ьда еп8ЬаШГ НЛЬЬи а8агШап 8о‘пд и ШгИу Н1пШд ткошуайапш ко‘г8ай8Ь исЬип “Хат8а” (1483у.) п уохШг Ви Ье8Йа кайа сСо81опсСап Шога! Ьо‘1дап Ье^ЬЬк а!ауШ \ат8а(Ье8ЬНк) и8иНШа уохПдап. 8аЬаШ “Хат8а” уоШЬ а11ота1аг ога^Ша ап’апа Ьо‘1дап. Ви 8оЬаНа уоН ^Ш^Ь ^иШа тигаккаЬ, Ьо‘1Ш ЬипШа и1аг о‘х таЬогайш патоуоп цШ^Ш кегак Ьо‘1дап. Ве^ЬНкка кНи^ск ЬагсЬа Шо81оп1аг 8Ье’г и8иНШа уохШ^Н кегак Ьо‘1дап. ВипШау Ьо1а!Ша е8а дойуа, ^агп, та’пош Ьега оШЬ пис|1а1 пагапШап а8аг уохПауо 1дап ШпШд ЬагсЬа хи8и8^уайап ^а ^ткошуаНапНап так8^та1 Нага^айа ГоуНа1апПдап. АШЬег \ауо1удасЬа Ь^г песЬа аПота1агпШд хат8а1ап Ьог еШ. №хот^у 6ап]ау1у, Хи^га^ 1)еЬ1а\'1у, ^от^у каШ аШЬ1аг \ат8а1ап ^иШа та^ЬЬиг Ьо‘1ГЬ, и1аг йог8 йШШа уагаШдап еШ. 8ЬипШд исЬип \ауо1у ЬНШсН
¹Алишер Навоий. Хазойил ул-маоний. Бадоеъ ул-васат. Мукаммал асарлар тўплами. 20 томлик. 5-том. - Тошкент: Фан, 1990. - 431-б.
дозТопшпд Ьо^ЬШауо^ ау!аШ, “Озоп егтаз, Ьи таудоп 1сЬга йттоср \1хот1у рап]а8^да рап]а игтос]”²⁷, ПеЬ. АЬ^Ьег \аоо1у Тигк1у 111с1ап 8Ьи сктарШа ипитП 1'оус1а1апас11к1, 8Ьи с1а\тда с]ас!аг к1а88^к аЬаШуо! зоЬазМа иптд “Хатза” зНап уахзЬко^ е’йгоЬ еШдап хатза тау]иЬ
етаз. Азаг пакасрП §Ьак1 уа ЬаЬпу таЬога! уихазМап тикатта1 Ьо‘НЬ срПтау, ипЬа
ХаусоудасЬа Ьо‘1дап 1пи1а8а\лтП1к ГаНаГа^ттд диИо^^ о‘: ИМа81т 1ордап.
АШЬшпд “Хатза”8^ патипазМа аЬаШуо! т8оп1агш Ьа^^^^у та’поЬа 1агШуа1азШ титктПд^ Ьат 18Ьо11апдап. А8агс1ад1 с1о81оп1аг ке1та ке111д!с1а Ьат Ьа11о \аоо!у ЬегторсЬ! Ьо‘1дап д‘оуашпд коп8йик8^уа8^ уо!аШ: “НаугаШ1 аЬгог”, “ҒагЬоЬ оа 8Нпп”, ‘ТауП оа Ма|пип”, “8аЬ’а^ заууог”, “8аЬШ ТкапЬапу”. ВипЬа хатзашпд поор шзопшпд аЬ1о^^у \и8и8^уайап сршс1ау Ьо^НзШ кегакЬдр шзоп сршс1ау Ьо^НзШ кегак уа и о‘ат штаЬа Шр^зШ кегак, и о‘ат ш^ошу 8еуд1да сршс1ау 1аууог1а8Ь кегак, ипЬап огНдН НоШу 8еуд1 сршс1ау Ьо‘1аШ а^ППа, Ьедап 8а^о11агда ^а^оЬ ЬетасН. А81а 8екш хат8а д‘оуа8^ “8аЬ’а^ 8аууог”Ьа Ш8опптд Сипуо ЬПап ко8то1од^к ЬтктЬихада еЬ1Ь ЬогаШ. ВипСа 8ЬоЬ ВаЬгот Ьгг сртсЬа Ну1к1агш о‘1ШгдапСап ^о‘пд о‘:1 ПаШЬаШ Ьа1ока!да таЬкит Ьо‘1даш Ьа^Мад^ ЬаНайу Ьикт Ьог. \'а о\1г одАаШа “8аПШ НкапСапу” Са тзоптпд уа^Ьа^ЬПап та^8аШ шта, Седап ЬиШп “Хат8а” Па^отШа р^8Ь1Ь еШдап 8а^о1да ^а^оЬ Ьеп^Ь Ьо‘1Ш. \аоо1у Ьи с]ас!аг тигаккаЬ коп81гик81уас1а 1игк1у 111с1ап 8ЬипСау тоЬтопа уа ипит11 1'оус1а1апас11к1, Ьи а8аг \ауо!у уоШСа§1 и1кап тего^шпд Мг ^^8т^ Ьо‘18а Ьат тППу ЬН 8Ьак11аш8Ь 1ап\Ша оТттд а1оЬМа ^аНгН о‘гшда еда. ШПа \ауо1утпд ^оТПап ЬоуПа1аш8Ь ЬоуНд^ 29000 8о‘гш Ьа^ЬкН ^Пдап.
АН^Ьег \аео1у уоШПа о‘: с1а\т1дасЬа Ьо‘1дап ЬагсЬа тТо1од^к, ЬаНайу, аПаШу тего8 патипа1ап, и1агСа тау]иП Ьо‘1дап оЬга:1аг уа Пипуопшд уагаЬШ^Ш Ьа^Мад^ оп!о1од^к йкг1аг аПаШу а8аг1аг 811'а11с1а Ь1:дасЬа еЬ1Ь ке1дап, а^ППа о‘:1с1а тоШуаЬап ПаНайу коп8йик8^уа уа тахтип ка8Ь е!дап рос! патипа1апНа ак8 еМП и1агш ак^апуа! Ьо1аМа аПаШу 1а1^т еЬШ^Ш ЬатСа аПаШу а8аг 811'а11с1а с]аЬи1 ^ШШ^Ш 8Ьипс1ак1, О‘йа а8г 8Ьагс| 1'а18а1'а81 \аоо1у с1а\т! аШЬ1аН уа \ато1у уоШПа пеоркЬошгттпд 8Ьаг^опа ко‘пш8Ь1 Ьо‘1дап 1а8а\лт1' ПаНаПа^ттд Пеуагй аПаШу и8и1Па ПМа1ат8Ь1, ^аШтд^ Уипоп 1ау1а8ийап уоШапПап с]аЬи1 дПтдап д‘оуа1аг 1гап81'огта181уа81т ко‘рго^ пахт!у и8и1Са ТакотШа^Ьйп^Ь е!аксЬШк еШ. СНипШ 8Ьагс| 1'а18а1'а81, \и8и8ап О‘г1а а8г 8Ьагс| ГаШШ-ш Х1\'-Х\' а8г МоуагаиппаЬг ас1аЬ1у тиЬ111 т^8оНПа 6-‘агЬПап Ғаг^Н о‘1аго^ т8оп Ьа^Шад^ ЬШт1агш пагапу и8и1Са 11х1т1а8Ь11п8Ьс1ап ко‘га т8опш 1агШуа1а8Ь исЬип то81а8Ьйп1дап аПаШу и8и1ш оТШа патоуоп е!дап еШ.
□ипуотпд уагаЬШ^Ш Ьа^Шад^ ко8то1од^к 1а’Пто1 оа ипСа т^опшпд рауСо ЬоШ^ЬПап Гопо Ьо8С]1сЬ1дасЬа оТдишдасЬа като1о! род‘опа1апш Ьо8срсЬта-Ьо8срсЬ Ьо^Ш о‘Ш8Ш гагигай ^а о‘: тоШуайда д‘аг^ ЬоШ^Ь Ьа^Шад^ 8Ьаг^ Га18а1а8^ “Хат8а”Са аПаШу ^апгПа ТоПа1апдап Ьо‘1Ш, ишпд 1о‘гйпсШ По81ош “8аЬ’а^ 8аууог” Хаотуптд ЬогП^птд оШШод^к хи8и8^уайап Ьа^Шад^ ГаНайу ^ага^Шапшпд уа^^о1 ак8 еШгдап а^агШг. АП^Ьег Хаусну ко8то1од^к коп8йик8^уаптд ГаНайу 1а1д1тт о‘г^дасЬа Ьо‘1дап аПаШу ап’апа1агСа Па^от ейПШ. ТигШу й1Па Ь1ппсЬ1 Ьо‘1Ш Ьи та^хиш АП^Ьег \ауо1у ^а1атда о1аШ ^а о‘: По81ошш “8аЬ’а^ 8аууог” ПеЬ а1а&. “8аЬ’а^ 8аууог” По81ош 38 ЬоЬ, 5009 ЬауШап Шога! Ьо‘1Ш, ^ЬипПап 11 ЬоЬш ти^аПШта Ьа^ЬкП дйаШ.
АП^Ьег \ауо1у, хо1ЬиИ ЬагсЬа а8аг1апПа о‘: ко8то1од^к ^ага8Ь1аптпд тад‘:пт 8тдШпЬ, ҒогоШу ^а 1Ьп 8то 1а‘8т1с1а 8Ьак11апдап 8Ьаг^ репраЬейк рапШхтттд епд кгеа11у патсипшт Ьег8а-Па, “8аЬ’а^ 8аууог” По81ош Ьи 8оЬаПа уахШНк, д‘оуа^^у а8О8ттд кисШШд^ ЬПап а^гаНЬ ШгаШ. ишпд На8ЙаЬИ уагаЬдап Пе^ошПап ШН — “ВаПоуТ и1-ЬМоуа” Ьо8Ь1аш8ЬШа:
8иЬЬопа11оШ Ьтуа1-аПуи1-ти1ао1,
Кпп ау1аШ ^8Ь^ ЬаЬпт то1ото1.
1п8опш сЬи апСа 8о1Ш д‘а^^о8 т^8о1,
Нат дауЬаг! Ьо1 Ьетс11, Ьат Ьигг! таро1,-
Седап т^8га1апПа \аоо1у ^8Ь^ Непд^г^т 1о‘1Шгдап и1 оНу \иСо т^опш д‘а^^о8 каШ ипда д‘аг^ еЬЛ ^а т^опда дауЬатипоп гиЬ ^а 8о‘: Ситт ЬегШ, ПеуШ. Ви егСа “Ьат Пит та^о1” Ь1пкта81т 8На^а Ик уипоп ГаШШт! огс]а11 к1НЬ ке1дап оп1о1од!к 1а’Нто1пШд ИпитГогтаШоа^! 81£аййа Нат ШзНишзН титкт. бегакйЬ оШШод^уа^Шад^ ЬиШп Нипуош Ьо^1к|агиуе111 1одо8 с]опит о11оН, оНоННа уазНтпдап 8о‘х оа 8о‘хйа уазШппдап ЬоШ^йап Шога! Ьо‘НЬ, 1одо8 Ьгг уадШШд о‘хШа 8о‘х, о11оН уа ЬиШп Нипуош Ьо81к]аги\'с111 с]опитуа1 8^Ға1Шад^ 8о‘х Ьо‘НЬ ке1аШ оа Ьи АйоШп 1а18аГа81 огсрШ хп8Йап 1ео1од^уа8^да “На811аЬ 8о‘х тау]иН еШ, о11оНёа 8о‘х тау]иН еШ оа 8о‘х о11оН еШ”, - Недап а^Ша ЬНап ктдап. АНзНег \аоо1ус1а Нат Ь1х ЬогН^ Непдтш ^8Н^ ЬНап 1о‘1Шгдап о11оНшпд тзопт ^8Н^^а д‘аг^ е!даш уа ^зН^пшд гиН уа 8о‘х огсрШ ^ккПапШ ш^опНа ^о Ьо‘Н8Н1 уа о11оНпшд гиШШпд рагсНкш Ьо‘1дап хП^аГда ауктзНт ко‘п8Штт титкш. “8аЬ’а^ 8аууог”шпд ШппсШ т^8га8К
Еу з^розшд НетакНа е1 ЙН 1о1,
Е1да Ш 8епНш о‘1Ш Шда та^о1²⁸,-Пег екап,
АН^Нег \аоо1у НоШу НатНда Ш8оп 1Ш орх, 1ект Ш8оп ННда 8о‘х ^о ейН^НШа 8еп 8о‘х патспкш Ьо‘1Нтд, НеуШ. ТкктсШ даШгйад та’поНа “8еп тзопт о‘хШд уагаМтд, ипда патипа Ьо‘11Ь уагаГа оН^Н диёгайт ЬегШпд, 8о‘х шШ уа т8оп 8о‘хттд тоНШуо! Штосш ЬПап айек^аШдШ^ 1а’тШ1аШпд”-, Недап 8егс]а11ат та’по уо!аШ. Ви йкг “8аЬ’а^ 8аууог”шпд “8о‘х 1а’пГШа ЬН 8о‘х” ПеЬ Ьо^ШапиосШ Ье^ШпсШ ЬоЬМа СегакШШпд ^одо8 с]опит уапайа уа^^о1го^ ШоШШ-тдат
8о‘х ксШЬ аууа1и ^аНоп 8о‘пдга, \е ^аНоп, кауп На такоп 8о‘пдга²⁹.
Ви еМа 8о‘х ^аНопйап а\лШ рауйо Ьо‘НЬ, паГасрП ^аНоп, Пипуо(ЬогН^, о1ат, кото!) оа такоп Нат ипйап 8о‘пд \и]ийда ке1Ш, Педап йкг Ьог. ҒаНаҒа ҒапхМа Ьи!ип Пипуоптд уагайШН, уа’ш оп1о1од!к йат^ МШаШт, ХаМи^НйуНк, Хп8ЙапНк уа Шот а’апа1апйа Ьй- Ьтт 1о‘1ШгиусШ оа коп81шк!гу ]1ЬаМап ПеуагН Ьгг хП тахтипда еда Ьо‘1дап 1а’НтоМап 1Ьога1, Педап йкг тау]ий.
№уо1у цоШйа Ь1х ҒогоШу оопск^НкюкНш ко‘га рапЬетт, уа’ш ПоШуо! ЬПап таУ]ийо1 о‘йа8На Ьй-Ьтда 8т§1Ь кей^Н, Ьтйа 1кктсШ8ттд тау]ий Ьо‘118Шп1 ко‘п8Шт1х титкт:
8еп 8епи 8епПт о‘хда хий шта оо‘с|, Саг ко‘гип8а 8еп о‘1д‘ипд, и1 шта уо‘^.
¥а’ш ЬагсНа паг8а 8еп уа 8епПт о‘хда НесН паг8а тау]ий ета8, ко‘ппдап пагзашпд уо‘^Нд^ 8ешпд уо‘д11§тдШг, уоИ,
Ваз зеш а\лШ и1 ^ШЬ хоШг,
8апда Нат а\лШ о‘1Ш Нат охй³⁰,
уа’ш, ЬогН^ 8еш о‘хШа ак8 еЬйгШ, 8епда уагайН^Н уа уо‘^ ЬоШ^Н ^ШайШ ЬегШ, йеуйг Вишпд та’по8^, 8еп о‘хШд уагаЬдап уи]иШ титкт, уа’ш ЬогН^Па а\лШ оа охтпдда еда8ап, уа уапа о‘хШдШ апа 8Ни ЬогН^Па уагаГа о1а8ап Педап тахтипда еда.
АНзНег \аоо1ос1а тзоп а^Н уа 1\11оог1 1кк]1сСад1 таза1а Нат ҒогоШу ^ага^Шапйап апсНа Гагс] дйаШ. Вйо^, ҒогоШу а^Ну ЬШт ЬПап ЬН даЬогйа, 1ао1 адШШд Ш8оп ^а1Шда 1а’8гг1 паОрш Ьо‘1дап тЬшЙУ (Ш.88^у) ЬШтда Нат ка11а аШшноа! ЬегаШ.иШпд ЬогН^ На^Шад^ 1а’Нтой педШШа а^1да а1оНШа о‘пп а^гай1а&, и етапа^Шуаптд исНтсН1 Ьо8^ШНШа ^оук^НаШ ^а 8ато\ау опд Н18оЬ1апаЬ1. \'а Га^а1 ид!па сптиНагшпд тоНоаида ег^8Н^8Нда тиоаПас] Ьо‘118Ш титкт, Сетак ҒогоШуптд ЬШ^Н пахапуа8^да тиуой^, ип8иг1аг тоШуай Ш^оп
ШшПШуа^Ша опд пахапуа8^ 1а’8гН о^ййа осНПаШ. АуШ рауШа Га^Н^^ ^^8тоШу 8^Га±1аг 8Шдап ип8иг1аг хо88а8^да Нат Ш^оп 8ехд^8^ Ш1ап ета8, Ьа1к иШпд Ьайаккип Ш1ап еШЬИаШ.
АШНег №уо1утпд ГаШайу тего8^ ^егдита Ьо‘НЬ, иШпд а8аг1апда типо^Ш Ьо‘1дап еЧШогш 1а1аЬ е1аг екап, ишпд адаШу ЬатЬа Шошу тегоз^ 1ата1 ТозЬШа хатопау!у О‘хЬеИ81оп Ьауойда Ьед^зЬН йокагЬ йкг1аг уоТдаш уигйткйа па^о^у^Ьипо^йк зоЬаз^да ка11а е’йЬог ЬепзЬш 1а1аЬ дйаШ. X азг тизТаЬМ Шхит па^о^узЬипозйд^ Н.8и1аутопо^, 1.8и11оп, ^.ХоШйо^, А.^ауито^, А. 11ау11те1о\с 8.6‘аше^а каШ хаЬагс1а81 ойт1аг теЬпай Ьйап 8Ьак11апШйШ, йаугтпд тййу та’па^^у йШх1агда срппЬ! з^уозайда рагатау, аШЬ цоШт 1ас1срс| ейзЬ Ьо‘уШЬа тизТаЬкат 1ата1 1озШ ^о‘уПШ, 1ект зЬипйау Ьо‘18а Ьат \ауо!у азайаппшд ргодге881у \агак1еп ти81ас]1111к с1а\т! исЬип птоп отШптд 1'а1^аПу педШапт уог!1иусЬ1 тоЬ1уа1т уапайа 1егапгос| ти1оЬаха ^ШзЬда, \аоо1ут уапдМап казЬЬ ейзЬда Ьо‘1дап хагига1т патоуоп е1ас11.