\а Ьо‘1д‘и8 редадод1агда о‘цйШ$Ь1тпд пагапу-атаЬу аЬат уаН Ғакайу ГаГаккиг Гага уон ьовцкЬВап

XIX азг охт, XX азг ЬозМапйа Магка/лу Оз^уойа Пд‘ог ГаНайу, ШпшйуШусШу Г1кг1аг. Тигкшоптпд XIX а8г о\1г1, XX а8г Ьо8111апс1ад1 Ьауо11 тигаккаЬ П11то1у-муому, та’па^^у оатуаШа 1о‘д‘п ке1айк XIX азг 1кктсЬ1 уагтМап ЬозЬ1аЬ Ко88^уа ЬотопМап ТигИзЬопшпд ^зЬИо ^ШтзШ паЬуазМа о‘1ка Ьауоййа ауапсЬй уа кезкт о‘хдап8Ь1аг зойй Ьо‘1а ЬозЬ1аШ. СЬог Козз^уазттд Магкату Оз^уош ЬозШ ойзЬда Ьо‘1дап еЬйуо^^да, ипда шзЬаЬап |ас1а1 тиз1ат1акасЬШк з^уозайш уигдах^зШда ЬагЬ1у-81уо81у та^8аШ уа ^^НзоШу айуоЬ заЬаЬ Ьо‘1Ш. Козз^уаптд о‘зЬа с1а\тс1ад! гШо^1апауо1дап уепдй запоай исЬип рах1а, рШа, ^огако‘1 уа ЬозЬ^а хот азЬуокг хагиг еШ. Козз^уа Ьотошйап Магкату Оз^уо ^зШоз^да д‘оуа^^у 1аууогдаг11к XVIII а8г Ьо8111апс1а Руо1г I 1ототс1ап ЬозЬ1апдап Ьо‘18а, Ьис1Ш зЬи с1а\тс1ап Ьо8Ь1аЬ Тигк181опсСа Ьат ^8Шо исЬип ТаЬПу 8Ьагой еШа Ьо8Ь1аШ. XVШ-XIX а8г1агСа ау| о1дап таЬаШу ос]1т1агтпд о‘хаго иш^Ь уа |ап|а11ап, Тигк181оптпд исЬ1а ти81ас]11 \оп11кка Ьо‘1т18Ь1, Шагптд ога^Шад^ о‘хаго хШШуаЙаг, иш8Ь1агптд ау| оШШ Шту ти1аа88Шйкптд пуо]1аш8Ь1да оНЬ ке1Ш. Ви Ьо1а1 ^ат^уаШа Шп резЬуокпт тиаууап тауреда еда Ьо‘НЬ, Ьаг с]апс1ау Гап уа тайашуа! уапдШк1апда ти8и1топ а\1о^^у погта1ап, ^81от Шт потШап ко‘г - ко‘гопа ^аг^ЬШк ко‘г8айЬ, Шшу а^Шарага^Шкт ау| о1ШЙ8Ьда 8аЬаЬ Ьо‘1Ш. №1уайа Тигк181оп ха1д1апптд 1с]118ос11у уа тас1ату Ьауо11 1апаххи1да уих 1и1с11.
Тигк181оп Ьис1ис11с1ад1 СЬог ^8Н1о8^да срптЬ! Ьагакайаг тййу ^8ЙЬСойда, сЬопхт ^8Н1о8^да срппЬ! \а1с| ^о‘хд‘а1оп1аптпд ТигН хййад^ ко‘пш8Ь1 еШ. Таг1\1у таТитоЙагйа 1905 уНда с]ас!аг Тигк181опс1а 1о‘й ттдда уа^т тййу охоСЬк Ьагакайап ЬоШЬ оТдат с]аус1 еШдап³¹. ГКЬЬи Ьагакайаг хат1пс1а, ак8аг1уа1 Ьо11агс1а, таЬаШу аЬо11с1ап ко‘сЬ1г!Ь ке11пауо1дап \а1с]1агда ег-8иот оЬЬ Ьеп^Ьда срппЬ! 18уоп уо1аг есШ «6епега1 Кигора1к1п \октпуа1 о‘х еЬ11уо_|1аг1 исЬип рапсЬа \оЬ1а8а, 8ЬипсЬа с1ага|ас1а ¥ег уа 8и\т1 18Ь1а118Ь1 титктйд^да ^8Йопаг еШ. 8Ьиптд исЬип Ьат ти81ат1акаш ти81аЬкат1а8Й исЬип еЬшк 1оха1а8Ьйап Гоуйа1аш8Ь ^а Ко88^уайап уапд^ етт^дга1Шуаш Ш^Ькй еЙ8Ь 1ох^т Ьо‘1Ш»³². То‘П ттдда уа^т охоСйк Ьагакайап таЬаШу кауйуаШад^ ^8ЙЬСойда ш^ЬаЬап ^8уоп, охоСйкка ШНШН аупап апа 8Ьи йа^йагйапо^ ^8Й1осЬйаг Готошйап ^а1ад‘оп ^Шпдап. Вй песЬа т^8о11агш ке1йп8Й титкт: 1) ^иксШ Е^Ьоп ^о‘хд‘о1ошйа сЬог а^кайапйап 22 паГап
оТШгйдап, 16 паГап уагайог Ьо‘1дап, Ьишпд е^атлда МтдЬера, То^^к, ^а8Ьд‘аг ^^8Ь1о^1ап исЬ кип 1о‘рда Шй1дап, сЬог азкайап Готошйап О‘^сШ ^^8Ь1од‘Шад^ ак^апуа! егкак1аг ойЬ оТШгйдап. ^иксШ Е^Ьоп ^о‘хд‘о1ош Ьо‘уШЬа осЬйдап ^то^у ^8Ьйа 400 йап оШ^ ойат ^то^у ^а^оЬдаШкка ГогННЬ, то1 ти1Н ти^ойага еШдап³³; 2) 1881 уН 12 уапоапс1а Ко‘к1ерайа 22,5 ттдйап х^уой ЬедипоЬ Шгктап, ^охо^, о‘/Ьек, ^йд‘Н депега1 8коЬе1е^ дишШ Тотоп Шап ^аЬ^Шуопа сЬорШ 1а8Ь1апаШ1аг³⁴; 3) 1864 уН о‘п8 хи1т^да срппЬ! Т.1118и\'с1ад1 йипдап1аг ^о‘хд‘о1оп коТаШйаг, 1ект и1аг ^ггГЬ 1а8Ь1апШ, Ьаттауо^ ^опда ЬоШйШ^{35 36}. и^ЬЬи ^о‘хд‘о1оп1аг Ьа^Ша ги8 тиаШйаптпд о‘х^ ^Ьипйау Га’к1ШауШ: «ИШо йа^пйад^ ха1^ охоййк Ьагакайап о1Шйа Шгдап а8о8^у тдйоЬ1у ^ахГа ти^Та^ййкш Ьоу Ьегта^йк еШ»37.
О‘хЬек ха1^шшд тШа! Ьо‘НЬ 8Ьак11аш8Ш, ти81ас]11 с1а\'1а1 д‘оуа8Ц тППу оШйкт апдкзЬ, \а1с| ТаЬаккипт шЬПап о‘хдагПп8Ь та8а1а1апт ЬитсШ Ьо‘НЬ ^аШШаг коЧагШПаг.
и§ЬЬи ЬагакаТтпд аупап тПйу копТекзМа патоуоп ЬоШзЬттд о‘/1 тдПоШу ЬоШза еШ, сЬипШ, ^аШПсЬШк 'уи^иПда ке1дап с1а\тда с]ас1аг Магкаау Оз^уо ЬиПиШПа таЬаШу ха1^1аг ШепПйка^уаз! тПйу етаз, ЬиПиШу пис]1а! пахаШап ата1да озЬППдап. ^аШСсЬШктпд 'уи]иПда кеНзШ ТшИзШптпд XIX азг охш, XX азг ЬозЬкгШад^ тигаккаЬ цйто^у-8^уо8^у, та’па^^у татоаОда !о‘д‘п ке1аШ.
181Но 8^уо8ай о^Шаййа ШгИзШпПккгт еазЬ оа цйто^у ЬауоТтпд ооос] озЬ ^ШтзШ Шагтпд тПйу опдшшд кшсЬау^зНда оНЬ ке1Ш. 181Но 8^уо8айда с]агата-с]аг8Ь1 оПаго^
тШаТрагуагПк 8^уо8ай тауПопда сШдШ. №1цаПа сЬог Ко88^уа8^ с1а\т!с1а Шгк1у, ^81от^у таШашуаГш с]о‘11аЬ циооа11а8Ьда с]ага111дап т!111у Ьагака1 кип зао1п кисЬауШ ЬогауоГдап ги8 таПатуай 1а‘8П'1да ^аг^ЬШк ко‘г8ай8Ьт та^8аШ ^ШЬ ^о‘удап ТшИ^Гоп ^аШПсЬШк Ьагакайда ау1апШ;
XIX а8г охт XX а8г Ьо8Ь1апПад^ ЬаЬНу цйто^у ^агауоп оа ЬоШ8а1аг шГауй ^аШНсЬШк хашпу ос]1т 811а11с1а 'уи]иПда ке1Ш. оа Ьи уШк цйто^у 8^уо8^у ос]1т о‘х па\Та11с1а тППу о‘хПкш апд1а8ЬШек, 1аГаккиг 1аг/1п1 Но811 с|11Ш. Ви 1аГаккиг 1агх1тпд Шпт-пахапо, ГаНайу ШоНа8^ ^аШйсЬШк гаЬпато1ап оа уакШап цоШПа ак8 еЬШ;
Тшк181:опПад1 ^аШНсЬШк Ьагакай Ш8 Ьиктс1ог11д1 уоШ таПатуайт с]аЬи1 ^Ш^Ь исЬип ета8, Ьа1к ги8 Ьо8^шсЬПапда срппЬ! кига^ЬЬа тППу гиЬш уапдПа^Ь, тат1ака!т хатопа\'1\'1а8Ь11п8Ь оа О‘агЬ тат1ака11апШад^ каШ ти81ас]11 с1ао1а1 Ьагро еЙ8Ь, тШа!ш 8ас]1аЬ ^оП^Ь исЬип уихада ке1дап тППу Петокгайк Ьагака! еШ.
Ви ЬагакаТпшд осциШда кеШЬШа 1а811с]1 8^уо8^у отШаг Ьат ка11а 1а‘8^г ко‘г8а!дап. То‘д‘пгодЧ, ^аШНсЬШктпд о‘/1 XIX а8г охш, XX а8г Ьо8Ь1апПа ЬиШп 8Ьагс| Шипуо^Ша ^о‘хд‘а1ауо1дап Петокгайк од1ттпд Ьт ^^8т^ еШ. ТапхПап ауопкц Пипуо Ьи с1а\тда кеНЬ Виуик Вп1атоа, Оегташуа, Ғгап81оа, ЛС)8Н, ЬаЬоа, Уарошуа, Нратоа, РоПидаЬоа оа Ко88^уа каШ Шао1а11аг ГотошПап ЬоШЬ оПпдасЬ, карЬаП^Йагпшд ^аЬоп топороП^йк ПйГод1 осциШда ке1дап оа ти81ат1ака ха1^1ап 1кк1 1отоп1ата хи1т па1ца81Ша д‘оуа1 од‘1г, посЬог аЬоо1Ша ^о1дап еШ1аг. О^ШаШа ти81ат1акаШад1 ха1^1агшпд ШуоШаШ ога^Ша а81а-8екш цагат ха1^1агш ^а^Ь^Ьо^ПкШап диЦапзЬ исЬип тППу охоППк ЬагакаЙап иуд‘опа Ьо8Ь1аШ. В1г цапсЬа 8Ьагс| тат1ака11апйа ТатоППШп а1-АГд‘ошу (1839-1897), МиЬаттаП АЬПо ( 1848- 1905) каЬ1 |атоа1 агЬоЬ1аг! гаЬЬаг11д1с1а СРагЬ ти81ат1акасЬ11аг1да раг^Ь! Ьагака1 ао| о11Ь, а81а- 8екш ^аШПсЬШк-Гага^^^урагуагПк д‘оуа1аппшд Гаг^аП^Шда гатт уагаПЬ ЬегШ. «ПатоППШп а1-АГд‘ошу ГаШтой о‘х тоШуайда ко‘га ^ийа с]ага1па-с]аг8Ь1 Ьо‘18а-Па, паГасцП М^8гПа, Ьа1к 8Ьаг^ тат1ака11аптпд ти8и1топ1ап Штошйап Ьат ^Ндйп ^аЬШ ^ШпШ ^а XIX а8г ох1г1апПа ти8и1топ ШуоШаН Пипуо^ага^Ьштд 8ЬакПаш8ЬШа кайа 1а‘81г ко‘г8а1ШЬ>1. 1ато11ПШп а1-АГд‘ошу ^а МиЬаттаШ АЬШо о‘х1апшпд Ш^ту ^81оЬо1сЬШк, та’пГа!рагуагПк ^а цйто^у-8^уо8^у ГаоПуаЙапШа ти8и1топ1агт Нд‘ог 8^уо8^у ЬауоГда, ти81ат1акасЬПагда срюЬ! ЬпШШ^Ьда сЬа^пШ1аг.
^аЬоп Га^пЬа^Шап хи1о8а сШдапЬ, 8Ьаг^ ха1^1аптпд ^8йЬПоПда срюЬ! 8Ьак11апдап Шгкрага^Шк ^а ^81отрага8Шк ко‘пш8Ь1Ша§1 ^аг^ЬШк осрткшШап д‘оуа^^у ^иу^а! оНЬ, тППу уоШаШЬШа посШапдап ^аШШсЬШкпшд кеНЬ сЬ1д18Ь1Ша цйто^у-8^уо8^у, тайашу-та’пйу отШаг тау]иШ. МаЬтиШхо^а ВеЬЬиШ^у, АЬШигаиГ ҒШа1, АЬШи11а А^1ошу, СЬо‘1роп каШ ^аШ!Ш1аг Пт^у тего^Ша та’пГа!рагуагПк ГаШтой еГаксШ о‘пп 1и1аШг Тигк181опШа та’пГа1рагуаШк д‘оуа8^т ггуо^1апйп8Ьтпд о‘х^да хо8 Штош, и ^8Шо 8^уо8ай о^Шаййа \и]иШда ке1дап тШаГрагуаШк Ьагакай ЬПап сЬатЬа1сЬа8 ЬодШ^. НиШШ^ 8Ьи хи8и8^уа! ЬПап ^аШПсЬШк XIX а8г охт ^а XX а8г Ьо8Ь1апПа 8Ьаг^ тат1ака11апйа кепд 1аг^а1дап 181отрага8111к оа 1игкрага8111к Ьагака11аг1Ьап тоЬ1оа1ап Гагс] р!1аЬ1. 181отрага8111к оа
1игкрага8111к Ьагака11аг1 тас]8ас1 пир1а! пахаг1Ьап итит!о 181от с1ипоо81 оок! итиппо 1игк Шипуо8^ ЬггНд^ д‘оуа8^т НдаН 8игдап, о‘х ГаШайШа о8^уо8еп1пхт д‘оуа8^т ГоШа1аг еШг
¹ Хакимов И.М. Джамал ад-Дин Афгани, его антиколониальнме взглядм и деятельность(1839-1897 гг.) Автореф. дисс... канд.филос.наук. - М: МГУ,1971. -С .8.
^аПШсШШк таккипш 1агас]сруо1 уо‘Нт, та’п£а1рагуагНк уо‘Нт аупап тПНу 1сШп1Шка181уа ог^аП, ититтзошу 1агас]сруо1да тШа! пис]1а1-пахапс1ап пуо]1аш8Ь огсрШ епзШзЬш ТазЬу^^о! дП§ат исНип Нат уи^огШа пот! српс! еШдап ТаШтоНагда ШзЬаТап Шга^^^урагуаг еШ. Наг Ьгг уи]иЬда ке1дап 1аШто1 о‘Шда оШзЬазҚ оШШап аууа1д! ке1дап 1аШто11агпшд епд уахзШ ШтоШапШ оНЬ тикаттаПазШзШ писра! пахагШап Ьат ^аНШсНШк 1агас]с]1урагуа1Г1кт патоуоп е1дап. 811иптд исЬип т!11а1рагуаг11к уа та’г1Га1рагуаг11к ГаШтоПап ТигИзШп ауоШап цоШап уа ШоНуаПапПа Шг-ШгШШд ГагШШу ^^зт^да ау1апШ.
^адШсНШк 1аШто1Ша таШЬаТрагуаШк д‘оуаз^ оШЬек ха1дШШ§ XIX азг охш XX ЬоШ1аг1с1ад1 ЬагсЬа Ш1то1у-меому, та’пау!у ШауоП тигаккаЬ11к1аг! уа тиаттокшт Ша1 ^ШШда с]ага111дап кепд с]атго\'11 ЬаШтоЬ еШ. ТигкШои ха1д1апт тиз1ат1ака хи1тМап ха1оз еШШ, тПНу ^^йзоШу йатШ Ьагро еШШ, ти81ас]11 с1а\Тп Пат^Ш сСотиу га^^зЬСа 8ас]1аЬ Шга о1аШдап 1а1аккиг 1агат 811ак11ап11п811, т1111у 1аГаккигс1ад1 с1е81гик11у о‘хдапШ1аг 1иГау11
уи]иПда ке1дап ^^зтоШу каваШНагШ ЬаПагаГ' ейзЬ аупап кеШрак ау1оПШ ^^зтопап уа та’пап зод‘1от ^ШЬ 1агШуа1азЬ тазакз^да ЬодШ^ еШ.
Хи1оза ^ШЬ ау1дапСа тШа1Ш 8ас]1аЬ с]о11811с1а тППу ШшШдапз^уа зШаППа зЬакПапдап ^аПШсШШк ЬапхШ, таШасау аЬуо1Ш ^ШШу тизЬоЬаПа еЬдап ЬоШа, ШЦипНк уа с]агат11к 8аЬаЬ1апШ ^ат^уаШШд оШШап ШШзЬда Ьагака! дПШ. Ви еза, ^ат^уаШа Ша^^^^у ттиШ1е1 зШаППа зЬакПапиусШ тППу ШшШдепз^уа уи]иП§а кеШШШад! с]опитуа1 еШ. 8аЬаШ, «Шуоз^у уа таШау^у ШдШох ^ат^уаШШд гиШу Пипуоз^Ш с]ау1ас!ап ^ШШу уа ЬеуозПа тизЬоЬаПа еПзЬШ 1а1аЬ е1аШ»38;
^аШШаг |ат1уа1да с]ау1ас!ап Ьауо! ЬахзЬ еШусШ кисЬШ, иШ хи1т уа ^зПЬСоССап охоП дПиусШ сЬогаШ таТШаШа ко‘гШ1аг. СНипШ ^зПЬПоППап ха1оз ЬоШзЬ исЬип епд аууа1о 1аГаккигс1а о‘хдап811 рШзШ, тШа1т с]иШк уа тигсжтоШкка сШсШог е1иусШ1 Пкпу ти1еШкс1ап охос! Ьо‘Н8Ш 1оат еШ. Ви е8а ГасрП таШШаГ огсрШ ата1да о^Ш^^Ш^ титкШПд^Ш ^аШШаг ШзШипаг еШ1аг. ЬеШт Ьи та’пГа1 Га^Ш^агШап ке1дап таПаШуа! уа 1агас]сруо1да Шауа8 ета8, тППу ПШх1ап уа 8а1оШ^уа1Шап риууа1 оНЬ оШПд^Ш апд1а8Ш, тЛНу паШоШуаГ, охоСПд^Ш Ш^тоуа ^ 11'18И \агак1епс!ад1 с1етюкга11к та’г!Га1рагуаг11к еЛ;
\'а1апт с]иШк уа с]агапШкс1ап охос! ср11811с1а та’г!Га1рагуаг11к т1111у Ьетокга11к ЬаШтоШа еЬаксШ^ ЬатоуП еШ. 8Ши 8аЬаЬП ипШд Ш^Шу^^оП цНто^у-з^уоз^у ШауоШШд Пт-Гап, таСаШуа!, 1аг1\, с!т, 81уо8а1 каЬ1 ЬагсШа 8оШа1аг1п1 срппгаЬ о1Ь1. ПТШЬи котр1екз \агак1егс1ад! сШога 1аПШг1агПап та^8аП, тЛНу Ьа&ккшШад^ ргодге88гу о‘хдап8Ш1аг Шпат^ка^Ш^ 1ех1а8ШНп8Ш, Ьетокга11к 1а1аккиг Шо811 рШ^Ш, Шагитд ата11у ШауоШад! 1гап81'огта181уа81п1 го‘уоЬда сШ^^ап^Ш еШ.