A qodiriy nomli

2.3 Kesim va qirqim talab qilinadigan detallarning shaklsini chizish

Ma’lumki, eskizlar lo‘g‘ri burchakli proyeksiyalashga amal qilingan holda, ko'zda chamalab detaining qismlari orasidagi nisbatlarni saqlab, ehizinaehilik asboblari qo'llanilmay qo‘lda chiziladi. Eskizlar millimetrlangan, kataklangan yoki oq qog'ozlarda chiziladi.

Eskizlar, asosan detaining asliga qarab chiziladi. Kerakli kesim va qirqimlar qo'llanilib, eng kam ko'rinishda chizishga harakat qilinadi. O'lchamlari detaining aslidan o'lchab qo'yiladi.
Misol. 7-shaklda detaining asli o'rnida uning yaqqol tasviri berilgan bo'lib, uning eskizi chizilsin.
Berilgan detal sinehiklab o'rganib chiqiladi. Detal, asosan, silindrlardan tuzilganligi uchun uni bitta bosh ko'rinishda chizish mumkin. Detaining ichki tuzilishi profil qirqim orqali ko'rsatiladi. Kichik silindrik teshiklari chiqarilgan kesimda, silindr ichidagi qovurg'ani ham chiqarilgan mahalliy kesimda tasvirlash kerak bo'ladi. O'lchamlari detaining o'zidan o'lchab olinadi va shaklda qo'yib ko'rsatiladi. Shakl taxt qilinadi.
Ishchi daftariga (kataklangan) eskiz chizishni yaxshi bilasizlar. Endi oq qog'ozga eskiz chizishni o'rganamiz. Buning uchun avval o'zaro parallel, gorizontal, vertikal, turli holatlardagi qiya hamda o'zaro perpendikulyar chiziqlarni qo'lda chizish mashq qilinadi. Bundan tashqari, turli to'g'ri burchakli to'rtburchak, kvadrat, aylana va uning yoylarini chizish orqali qo'lni shakl chizishga o'rgatih borish tavsiya etiladi.
Masalan, 7-shaklda podshipnik deb nomlanuvchi detaining asliga (bu yerda uning yaqqol tasviri berilgan) qarab tahlil qilinsa, ikkita ko'rinishda (bosh va chapdan) chizilishi mumkin. Shunda silindrning ostki asosini plita bilan mustahkam bog'lovchi qovurg'alarni kesim orqali, silindrni esa profil qirqim orqali ko'rsatish qulay hisoblanadi.

1. 
   Eskiz chizish shartiga muvofiq ko'rinish o'rnilari to'g'ri to'rtburchaklarda belgilab olinadi hamda detal asosi va silindrik qismi, qovurg'alar chizib chiqiladi (8-shakl, a).
   
2. 
   Detal konturi aniqlab olinadi va profil qirqim hamda kesim bajariladi (8- shakl, b).
   
3. 
   Shakllar o'lchamlari aslidan o'lchab olinadi. Bu yerda detaining asli bo'lmaganligi uchun o'lcham chiziqlariga uning son qiymatlari qo'yilmadi (8- shakl, c).
   

Yoki ushbu detal eskizini uchta ko'rinishda chizib, qovurg'alarning o'zaro joylashishini ustdan ko'rinishida A—A qirqim orqali tasvirlash mumkin. Shunda detaining asosi—plitaning shakli ham to'liq ko'ringan bo'ladi (9-shakl).

2. 
   shakl. 8-shakl.
   

9-shakl.