A qoʻshni stanokdan fundament orqali oʻtadigan tebranishlar

Kesish protsessida SMAD ( stanok - moslama - asbob - detal ) sistemasida tebranish harakatlari paydo boʻladi. Agar bu tebranishlar sezilarli boʻlmasa , ular metall kesish stanogiga va yoʻnilayotgan detalga uncha taʼsir etmaydi.
Ammo kesish protsessida shunday sharoit ham vujudga keladiki , bunda stanok , asbob va yoʻnilayotgan zagotovka sezilarli darajada tebranadi. Bu tebranishlar kesish protsessida zagotovka yoʻnilgan yuzasida notekisliklar xosil qiladi. SMAD sistemasining tebranishi titrash deb ataladi. Titrashning zarari shundan iboratki, u kesuvchi asboblarning,ayniqsa ,matallokeramik va mineralokiramik qattiq qotishmali asboblarning yeyilishini kuchaytiradi. Titrashga sabab buladigan kesish rejimlarida ishlovchi stanoklarning birikmalari buziladi, yeyiladi va ishdan chiqadi. Yoʻnilgan yuzaning sifati yomonlashadi notekis va gʻadir - budir boʻlib qoladi, plastik materiallarda naklep hosil boʻladi. Titrash hosil boʻlganda, koʻpincha, kesish tezligini pasaytirish kerak boʻladi, bu esa metall kesish stanogining ish unumini pasaytirib yuboradi. Tebranishlar vertikal tekislikda ham, gotizontal tekislikda ham yoki bir vaqtning oʻzida ikkala yoʻnalishda ham xosil boʻlishi mumkin.
Vertikal tekislikda tebranish, odatda, keskichning titrashi, gorizontal tekislikdagi tebranish esa yoʻnilayotgan zagotovkaning titrashi hisobiga vujudga keladi. Agar kesuvchi asbob bilan zagotovka bir vaqtda titrasa, tebranish ikki tekislikda sodir boʻladi.
Titrash tashqi muhit taʼsiri ostida ham vujudga kelishi mumkin, bu majburiy tebranishlardir; majburiy tebranishlar jumlasiga.
a) qoʻshni stanokdan fundament orqali oʻtadigan tebranishlar:
b) stanok aylanish qismlarining ( shkiv, patron va boshqalarning) muvozanatlashmaganligi natijasida vujudga keladigan tebranishlar:
c) stanok uzatmalaridagi nuqsonlarning vaqti - vaqti bilan zarb hosil qilib turishi natijasida hosil boʻladigan tebranishlar ( tasmaning yaxshi tiqilmaganligi, tishli gʻildiraklarning tepishi va ular orasidagi zazorlar stanok uzatmalaridagi ana shunday nuqsonlardir):
d) trubalarda suyuqlikning pulsatsiyalanishi ( gidravlik yuritmali stanoklarda) hosil boʻladigan tebranishlar:
e) yoʻnilayotgan zagotovka sirtida notekis qoʻyim qoldirilganligi, zagotovkaning tepishi natijasida vujudga keladigan tebranishlar kiradi.
Majburiy tebranishlarni vujudga keltiradigan sabablar aniqlanishi va ularga barham berilishi zarur. Majburiy tebranishlardan tashqari, yana boshqa tur tebranishlar ham boʻladi, ular oʻz- oʻzidan hosil boʻluvchi tebranishlar, boshqacha qilib aytganda, avto tebranishlar deb ataladi. Avtotebranishlar muvozanatlangan zagotovkalarni yaxshi va benuqson metall kesish stanogida yoʻnishda ham hosil boʻlishi mumkin. Avtotebranishlar hosil qiladigan asosiy sabablar kesish kuchining taʼsiri, kesish tezligi, kesikning qalinligi, kesuvchi asbob geometriyasi, SMAD sistemasining bikrlik darajasi, stanok mexanizmlaridagi tirqishlar va boshqalardir. Agar zagotovka oʻqi yoʻnish protein keskich uchidan baravar oraliqda tursa a) kesish kuchi va qirindining qalinligi oʻzgarmas boʻladi, yoʻnilgan yuzada esa titrash izlari boʻlmaydi. Agar yoʻnish protsessida zagotovka gorizontal tekislikda keskichga nisbatan tebransa, yani zagotovka keskich uchidan uzoqlashib yoki unga yaqinlashib tursa, yoʻnilgan yuzada sinusondadan maʼlum darajada farq qiladigan egri chiziq tarzidagi iz qoladi. b) Bu xolda kesish kuchi qirindi enining oʻzgarib borishi natijasida oʻz qiymatini davriy ravishda oʻzgartirib turadi.

Kesish protsessida zagotovkaning radial siljishi vaqtida tebranma xarakatlar keskichning geometriyasini oʻzgartirishi mumkin. 34- shaklda oldingi burchak 7 va asosiy keyingi burchak _ ning radial tebranishlarga qarab oʻzgarish xarakteri koʻrsatilgan. Oldingi burchakning kichraya borishi bilan kesish burchagi _ ortadi kesish kuchi va plastik deformatsiya kuchayadi, bular natijasida esa kesish protsessida titrash paydo boʻladi. Usimta xosil boʻlishi va uning uzilishi natijasida ham kesish burchagi oʻzgarardi, bu esa, oʻz navbatida, titrashga sabab boʻladi. Yoʻnilayotgan material nakliyopga qanchalik moyil boʻlsa, titrash shunchalik kuchli boʻladi, shu sababli moʻrt materiallardan (choʻyan va boshqalardan) tayyorlangan zagatovkalar plastik materiallardan tayyorlangan zagatovkalarga qaraganda titrashni kuchsizroq keltirib chiqaradi.

Titrashga plandagi asosiy burchak _ katta taʼsir koʻrsatadi. Plandagi asosiy burchak kichraya borgan sari titrash ortadi, chunki qirindining eni ortib, qalinligi kamayadi, radial kuch _ ortadi. Titrashni soʻndirish maqsadida plandagi asosiy burchagi __= 60-70° boʻlgan keskichlardan foydalanish tavsiya etiladi. Ketingi asosiy burchak _ ning kichrayishi bilan titrash intensivligi pasayadi.
Titrash paydo boʻlishiga keskich uchining yumaloqlanish radiusi _ ham taʼsir etadi. _ ning kichrayishi bilan titrash kamayadi. Keskichning keskich tutqichidagi chiqish uzunligi katta va koʻndalang qismi kichik boʻlganda ham titrash paydo boʻlishi mumkin. Kesish tezligi ortgan sari, 50-150 m/ min tezliklargacha titrash kuchayib borib, tezlik yanada ortganda titrash pasayadi.
Kesish chuqurligi (kesik eni) titrash xosil boʻlishiga katta taʼsir etadi: kesish chuqurligi ortishi bilan titrash kchayadi va, aksincha, kesish chuqurligi kamayishi bilan titrash pasayadi, surish qiymatining (kesik qalinligining) ortishi bilan titrash pasayadi. SMAD sistemasi birligining ortishi bilan titrash paydo boʻladi boʻlish imkoniyati kamayadi. Metall kesish stanoklarida ishlashda titrashga qarshi kurashning quyidagi choralar koʻriladi:
1. SMAD sistemasining birligi oshiriladi.
2. Stanoklarning tez aylanuvchi qismlari aniq muvozanatga keltiriladi.
3. Zagotovkalar oʻrnatiladigan moslamalar bikr qilinadi, maxkamlash elementlari imkoni boricha qisqaroq chiqariladi.
4. Stanokning yoʻnaltiruvchi qismlaridagi va podshipniklardagi tirqishlar yoʻl qoʻyiladigan darajaga keltiriladi.
5. Stanoklar fundamentga tugʻri oʻrnatiladi va ular qoʻshni stanoklardan izolyatsiya qilinadi.
6. Kesuvchi asboblar, patron kulachoklari, lyunet kulachoklari va shu kabilar tugʻri oʻrnatiladi va maxkamlanadi.
7. Kesuvchi asbobning geometriyasi oʻzgartiriladi: plandagi _ va _ burchaklar, oldingi burchak _ oshiriladi va yumaloqlash radiusi _ kichraytiriladi.
8. Kesish rejimlari oʻzgartiriladi: kesish tezligi oʻzgartiriladi, surish oshiriladi va kesish chuqurligi kamaytiriladi.
9. Kesish kuchi miqdorini kamaytirish uchun kesish burchagi _ kamaytiriladi.
10. Kesuvchi asboblarning ish yuzalari tozaligi oshiriladi, moylash - sovitish suyuqligidan foydalaniladi.
Bu tadbirlarning hammasi titrash xodisalariga barxam beradi va oxista ishlashga sharoit yaratadi.
Titrashni yoʻqotish uchun qurilgan tadbirlar ijobiy natija bermasa, titroqsundirgichlardan foydalaniladi. Titroqsundirgichlarning har xil turlari bor. 35- shaklda zarb bilan ishlaydigan titroqsundirgich tasvirlangan: bu titroqsundirgichni D. I. Rijkov loyxalagan boʻlib, u keskichning vertikal tekislikda titrashini sundiradi. Titroqsundirgich bolt 1, vtulka 2, prujina 3 va kuproq 4dan iborat. Keskichlar kundalang kesimining oʻlchamlariga qarab, D. I. Rijkovning tegishli nomerdagi (ular beshta nomerdan iborat) titroqsundirgichi ishlatiladi. Keskichning xosil boʻlgan titrashi titroqsundirgich qismlarining bir vaqtda tebranishi xisobiga soʻndiriladi. Titroqsundirgich faqat keskichning titrashinigina soʻndiradi, stanokning va yoʻnilayotgan zagotovkaning titrashini esa soʻndira olmaydi.

D. I. Rijkovning titroqsoʻndirgich faskali keskichi ( 36- shakl ) xomaki va chala tozalab yoʻnishda chastotali titrashlarni soʻndirish uchun ishlatiladi. Keskichning asosiy kesuvchi qirrasi boʻylab, eni 0,1- 0,3 mm, manfiy ketingi burchagi __ - 80÷85 boʻlgan faska qilinadi. Titroqsundirgich faskali keskichlar titrashni kesish zonasida oʻsimta boʻlmagan taqdirdagina soʻndira oladi. Oʻsimta xosil boʻlsa, titroq soʻndirgich faskaning oldingi va ketingi yuzalari oʻsimta bilan qoplanadi va faska oʻz ahamiyatini yoʻqotadi.