A sh. Shorustam ov, R. Y. Abdullayev

q o 'lla n ila d i. 
U la r y o 'l ustki t u z ilm a la r i n in g tarkibiy q is m i g a  
kiradi. Y o 'lla r o ' z a r o strelkali o 't k a z g ic h la r y o r d a m id a u lan a d i. 
Y o 'lla r n in g o ' z a r o k e s ish u v i e s a , berk ( t o ' m t o q , o 't k a z g ic h s i z )
8 7

---

k e s i s h m a l a r y o r d a m i d a b a ja r ila d i. S tr e lk a li o 't k a z g i c h l a r va 
t o ' m t o q k e s is h m a la r y o r d a m i d a y o 'l l a r n i n g u la n ish i strelkali 
k o 4ch alar va syezdlar deyilidi.
Vazifasi va u lash s h a r o itla r ig a q a r a b stelkali o 't k a z g ic h l a r
y a k k a , i k k i l a n g a n v a c h o r r a h a s i m o n o ' t k a z u v c h i t u r l a r g a
b o 'l i n a d i . Y a k k a o 't k a z g ic h l a r o d d iy , s i m m e tr ik va n o s i m m e tr ik
tu rlarg a ajraladi.
O ddiy strelkali o ‘tkazgich (5 . 3 8 - r a s m ) ikki y o 'l n i o 'z a r o
u la sh u c h u n x iz m a t qiladi. U o 'n g yoki c h a p t o m o n li b o 'lib , 
y o n y o 'ln i t o 'g 'r i y o 'l d a n u yoki b u t o m o n g a o g 'd i r i s h d a q o 'l l a -
n a d i. U s h b u t u r d a g i o 't k a z g i c h l a r t e m i r y o 'l l a r d a e n g k o 'p
q o 'l l a n a d i . Strelkali o 't k a z g ic h ta rk ib ig a strelk a, k re sto v in a va 
k o n trre ls la r, u la rn i o 'z a r o b o g 'lo v c h i q is m la r h a m d a o ' t k a z ­
g ich sh p allari t o 'p l a m i kiradi.
S tre lk a ikki r a m a relslari, ikki ay rila r va o 't k a z i s h m e x a -
n i z m i d a n ib o rat b o 'l i b , h a r a k a tla n u v c h i ta rk ib g 'ild ira k la r in i 
to 'g 'r i yoki y o n y o 'lg a y o 'n a ltirish g a im k o n beradi. Ayrilar o 'z a r o
k o 'n d a l a n g strelk a to rtg ic h i bilan birlash tirilib , u n in g y o r d a m i d a
b ir ayri r a m a relsiga z ic h la b ta q a ls a , ik k in ch isi 
r a m a relsidan 
g 'i l d i r a k g a r d is h i o ' r k a c h i n i n g e r k i n o ' t i s h i u c h u n y e ta r li 
m a so fa g a q o c h irila d i.
Asosiy 
y o ‘l o 'q i
* ■
Yon 
y o 'l o 'q i
5.38-rasm . O d d iy , b ir to m o n l i strelkali o 'tk a z g i c h n in g u m u m iy
k o 'r in is h i: / —o 't k a z u v c h i m e x a n iz m ; 2—r a m a relslari; J —y o 'n a ltir g ic h
ayrilar ( о с т р я к ) ; 4 —ko n tr re ls la r ; 5—usoviklar; 6—k re s to v in a o 'z a g i; 
7—o ' t k a z g i c h bru s lari ( s h p a ll a r t o ' p l a m i ) k o m p l e k ti;
/.„. — strelkali o 'tk a z g i c h n in g t o 'l i q u zunligi

---

A y rila r b ir h o l a t d a n b o s h q a s ig a m a x s u s s tre lk a u z a t m a -
s in in g ( п р и в о д ) to rtg ic h i o rq a li o ‘tk a z ila d i. Ayrilari u z u n b o ‘l- 
g a n y o tiq strelkali o ‘t k a z g ic h la r d a a y r ila r ikki t o r tg ic h orq a li 
o ‘tk a z ila d i. U z a t m a a y r ila rn i u yoki b u h o l a t d a q u lfla y d ig a n va 
u l a r n i n g r a m a r e ls la r ig a z i c h t a q a l i s h i n i n a z o r a t q i l a d i g a n
u s k u n a l a r b ila n j i h o z l a n a d i .
Ayrining o ‘tkir t o m o n i u n in g tig‘i, oxirgi to m o n i esa o 'zagi 
d e b a ta la d i. O 'z a k m a h k a m l a g i c h l a r i a y r in in g g o r iz o n ta l tekislik 
b o 'y l a b b u rilib y o n d o s h r a m a relsiga ta q a lis h ig a im k o n b eradi.