A. V. Umarov, G’. I. Muxamedov, X. O. Qo’chqorov // Polimerli kompozit materiallar fizikasi
Download 6.9 Mb. Pdf ko'rish
|
Polimer kompozitlar fizikasi
1.1-rasm. Izomerlarga misollar
Makromolekulaning bukiluvchanligi – o‘z shaklini qayta (kimyoviy bog‘larni uzmasdan) tiklay olish qobiliyatidir. Makromolekula zanjirida ko‘plab bog‘lar bo‘yicha ichki molekulyar aylanishlar tufayli bukiluvchanlik sodir bo‘ladi. Sharoitga va o‘zining tuzulishiga bog‘liq holda zanjirli makromolekula o‘rama, cho‘ziq zanjir, spiral, taxlangan tasma va boshqa ko‘plab shakllarda bo‘lishi mumkin. Bunda makromole- kulani geometrik shakli (chiziqli, tarmoqlangan yoki fazoviy (to‘rli)) o‘zgarmaydi. Bukiluvchanlik bilan bog‘liq bo‘lgan asosiy xossasi uni deformatsiyalanganida yuzaga keladi. Tashqi ta‘sirlar bo‘lmaganda bukiluvchan makromolekulani muvozanat holatiga g‘ovak o‘rama shakli mos keladi (entropiya maksimum). Polimer deformatsiyalanganda makromolekulalar to‘g‘rilanadi, tashqi deformatsiyalovchi kuchlanishni olingandan keyin, ular yana issiqlik harakati tufayli bog‘lar atrofida burilishlar evaziga o‘rama holatiga qaytadi. Shunday qilib, makromolekula bukiluvchanligi polimerni asosiy xossasi bo‘lgan elastiklikni yuzaga kelishiga sabab bo‘ladi. Polimerning yuqori qaytuvchan deformatsiyalanish qobilyatini termodinamik va kinetik bukiluvchanliklari mavjud. Termodinamik bukiluvchanlik – kovalent bog‘ atrofida bo‘g‘inlar aylanishini xuddi, bir potensial chuqurlikdagi energetik 10 holatdan ikkinchi potensial chuqurli holatga potensial to‘siqni yengib o‘tishi kabi ro‘y beradi deb tasavvur qilish mumkin. Potensial chuqurlar orasidagi energiyalar farqi, makromolekulani termodinamik bukiluvchanligini, ya‘ni konformatsiya ro‘y berish ehtimolligini bildiradi. Agar potensial energiyalar minimumlari orasidagi farq ΔE<kT (kT–issiqlik energiyasi) bo‘lsa, zanjir statistik bukiluvchan bo‘ladi. Chunki, trans va gosh konformatsi- yalar nisbati deyarli bir xil va zanjir xuddi statistik o‘ram ko‘rinishida bo‘ladi. Agar kT energiyaga nisbatan ΔE kichik- lashsa, bukiluvchanlik ortadi. ΔE qiymati kT qiymatiga yaqinlashsa, zanjir mahalliy mustahkam bo‘lib boradi. Lekin katta masshtablarda baribir o‘ram ko‘rinishida saqlanib qoladi. Agar qandaydir xarakterli uzunlik l p o‘lchamidan kichik qismlarni hisobga olinmasa, makromolekula 1.2-rasmdagi kabi uzluksiz bukiluvchan zanjir ko‘rinishida bo‘ladi. . Download 6.9 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling