A. Y. V a h o b o V, T. S. M a L ik o V

partiyalar va shunga o ‘xshashlar orqali, qonunchilik va ijroiya 
hokimiyatini shakllantirish yo'li bilan davlat faoliyati chegarasini 
aniqlashga harakat qiladi. 0 ‘z navbatida, davlat ham o ‘z harakat 
doirasini kengaytirishga harakat qiladi. Uning funksiyalari qancha 
keng bo‘lsa, jamiyat a ’zolari daromadlarining shuncha katta 
summalariga davlat da’vogarlik qiladi^ Shu munosabat bilan iste’mol 
nisbatlari ham o'zgaracfT. Masalan, agar davlat maorif, sog'liqni 
saqlash, ijtimoiy ta’minot xarajatlarining bir qismini o ‘z zimmasiga 
olsa, bu narsa ishchi kuchi bahosida va demak, mehnat haqi 
darajasida o‘z aksini topadi.
Bu yerda ijtimoiy iste’mol fondlarining hissasi qancha yuqori 
bo‘lsa, shaxsiy iste’mol fondlarining hissasi shuncha past bo'lishi 
bilan belgilanadigan tendensiyani tushunish juda muhimdir. Moliya 
nazariyasida takror ishlab chiqarish jarayonida davlat ishtirokining
19

---

A.V. Vahobov. T.S. M a liko v
qiyosiy samaradorligi xususidagi bahslar hali-ham on to ‘xtaganicha 
y o ‘q. Har bir davlat uchun m a’lum bir davrda mamlakat aholisi 
(alohida shaxslar em as, balki aholining keng qatlami) qancha boy 
b o 'ls a , d a v la tn in g o ‘zi ham s h u n ch a b o y b o ‘la d i, d eg a n  
tushunchadan kelib chiqib, aniq tavsiyalar ishlab chiqmoq maqsadga 
muvofiq. Chunki daromadning yuqori darajasi yuqori iste’mol 
talabini, sog‘lom lashib borayotgan iqtisodiyotni vujudga keltiradi. 
Shunga mos ravishda soliqqa tortiladigan asos o'sadi va jam g‘armalar 
hissasi oshadi. Jamg‘armalar ssuda kapitalining asosini tashkil etib, 
o ‘z navbatida, ular kengaytirilgan takror ishlab chiqarishga va ilmiy- 
texnika taraqqiyotiga o ‘z ijobiy ta ’sirini ko‘rsatadi.
Hukumatlari soliqlar orqali shaxsiy daromadlarni chegaralab