Abduahatov Jasurbek 215-b guruh 15-mavzu nazorat savollar javobi

Abduahatov Jasurbek 215-b guruh

15-mavzu nazorat savollar javobi

1) l.P. Pavlov barcha reflektor faoliyatlarni ikki guruhga: shartsiz va shartli
reflekslarga bo'ldi.
Shartsiz reflekslar Shartli reflekslar
1. Tug‘ma, nasldan-naslga 1. Individual hayot natijaberiluvchi reaksiya, sida orttirilgan reaksiya.
ko‘pchiligi tug' ilishi bilan
o‘zini namoyon qiladi.
2. Turga xos, ya’ni shu vakil- 2. Individual,
laming hammasiga xos.
3. Turg‘un, butun hayot davomida 3. Turg‘un emas, hayot davosaqlanib turadi. mida hosil bo'lib, yo‘qolib turadi.
4. MNS quyi qismlari (po'stloq 4. Asosan bosh miya po‘stlog‘i
osti yadrolari, miya o‘zagi, orqa miya) faoliyati mahsulidir.
ishtirokida amalga oshadi.
5. Ma’lum bir retseptor maydonga 5. Har xil retseptor maydonadekvat ta’sirotlar berilganda larga har qanday ta’sirlar
yuzaga keladi. berilganda.

2) Shartli refleks hosil qilish qoidalari. Shartli refleks hosil qilish uchun

quyidagilarzarur
1. Ikkita ta’sirlovchining mavjudligi, ulardan biri shartsiz ta 'sir (ovqat, og‘riq
chaqiruvchi ta’sir va hokazo) bo‘lib, shartsiz reflektor reaksiyani chaqiradi, ikkinchisi
e sa -shartli ta ’sir, shartsiz ta’sir bo‘lishidan ogoh qiluvchi ta’sir (yorug‘lik, tovush,
ovqatni ko‘rsatish va hokazo);
2. Bir necha bor shartli va shartsiz ta’sirotlaming mos kelishi;
3. Shartli ta’siming shartsiz ta’sirdan oldin kelishi;
4. Shartli ta’sirlardiqqat-e’tibom ijalbqiladiganharqanday ta’sirotlarbo‘Iishi
mumkin;
5. Shartsiz ta’sir ma’lum darajada kuchli bo‘lishi zarur, aks holda vaqtinchalik
aloqa hosil boMmaydi;
6. Shartsiz ta’sir natijasida shartli ta’sirga nisbatan kuchli qo'zg'alish vujudga
kelishi zarur;
7. E’tibom i chalg‘ituvchi yotta’sirlar boMmasligi zarur;
8. Shartli refleks hosil qilinayotgan hayvon sog'lom bo'lishi zarur;
9. Shartli refleks hosil qilinayotganda bosh miya po‘stlog‘i faol holda bo‘lishi
shart.

3) Vaqtinchalik aloqaning hosil bo'lishi fiziologik mexanizmi. l.P. Pavlov

bo‘yicha vaqtinchalik aloqaning hosil bo‘lishi bir vaqtda bosh miya po‘stlog‘ining
ikki nuqtasi qo‘zg‘alishi: ya’ni, shartli ta’sirotni qabul qiladigan va bosh miya
po‘stlog‘idagi shartsiz refleks markazlarining bir vaqtda qo‘zg‘alishi natijasidir.
Bosh miya po‘stlog‘idagi bir vaqtdagi qo‘zg‘aIishlaming mavjudligi, qo‘zg‘alish
jarayonining kuchsizroq joydan (shartli ta’sirot natijasida kelib chiqqan), kuchliroq
(shartsiz ta’sirot natijasida kelib chiqqan) joygaharakatlanishinikeltirib chiqaradi.

4) Sodda shartli refleksda shartli ta’sir sifatida oddiy ta'sirlovchi (yorug‘lik,

tovush va h. k. ) qo'llaniladi. Organizm hayot faoliyatida shartli ta’sir yakka, oddiy
bolm asdan, balki u makon va zamondagi voqea va hodisalar majmuyi sifatida
ta’sir qiladi. Bunday paytdaorganizmni o ‘rab turgan tashqi muhit to ‘la yoki uning
ayrim qismlari shartli ta’sirot vazifasini o‘tashi mumkin. Bunday ta’sirlar natijasida
hosil bo‘lgan reflekslar murakkab shartli reflekslar deb ataladi.
Shuningdek, bir vaqtda va ketma-ket ma’ lum bir vaqt oralig* ida berilgan shartli
ta’sirotlarta’sirida hosil boMgan shartli reflekslar ham mavjud. Bulargamavjudva
izli shartli reflekslar kiradi.

5) Shartli reflekslarning tormozlanishi

Shartli reflekslarning hosil bo‘lishi neyronlaming qo‘zg‘alishi bilan bog‘liq.
Tormozlanish jarayoni odam va hayvonlami murakkab xulq-atvorini amalga oshirish
uchun qo‘zg‘alish jarayoni kabi muhim ahamiyatga ega. Tormozlanish shartli
reflekslami tartibga solish va mukammallashtirishning asosiy vositasi hisoblanadi.
Tormozlanish tufayli organizm uchun eng zarur eng, ahamiyatli faoüyatga e’tibor
berilib, qolganlari to‘xtatib qo‘yiladi (shartsiz tormozlanish). Tormozlanish tufayli
shartli reflekslar uzluksiz aniqlashtirilib mukammalashtirilib o ‘zgaruvchi muhit
sharoitiga moslashtiriladi. Shartli tormozlanish tufayli shartli reflekslami nozik
mexanizmi orqali organizm o‘zini ortiqcha kuchlanishdan saqlaydi (himoyaviy
tormozlanish).

6) Shartli reflekslar tormozlanishining ikki guruhi mavjud:

1. Shartsiz-tashqi.
2. Shartli-ichki.
Shartsiz (tashqi) tormozlanish. Organizm hayot faoliyati jarayonida tashqi va
ichki dunyodan uzluksiz ta’sirlarga uchraydi. Bu ta'sirlaming har qaysisi tegishli
refleksni keltirib chiqaradi. Agar hamma ta’sirlarga organizm javob berganda uning
faoliyatida hech qanday tartib b o im as edi.

7) Doimiy tormoz. Itdayaxshi so‘!akajratuvchi shartli refleks hosil qilingan holatda

shartli qo‘zg‘atuvchining ta’siriga it kuchli soMak oqishi bilanjavob beradi. Biroq
sharth qo‘zg‘atuvchi ta’siri bilan birga itga og‘riq berilsa, bir tomchi ham so ‘lak
oqmaydi: shartli refleks yo‘qoladi. Shartli soMak ajratuvchi refleksning tormozlanishi
hayotiy muhim shartsiz himoyalanuvchi refleks hisobiga yuzaga keldi. Organizmga
ziyon keltiruvchi og‘riq reaksiyasi shunchalik muhimki, barcha imkoniyatlami ishga
solib, undan qutulish zarur. Shartsiz tormozlanish boshqa reflekslami to‘xtatib
organizmni og‘riqdan qutqarishga yo‘naltiradi.

8) ^Farqlash hisobiga torm ozlanish. Bu turdagi torm ozlanishda shartli

qo‘zg‘atuvchiga o‘xshash qo‘zg‘atuvchiga nisbatan tormozlanish jarayom sod.r
boMadi. Itga 100 Vattli chiroqni yoqishga so‘lak oqizuvchi mustahkam:sh^ ' ‘^
hosil qilgandan so‘ng 150 V attli chiroq yoqilsa ham, so‘lak ajraladi. Biroq 100 Vanli
ovqat bilan mustahkamlab, 150 Vattü ta’sirni mustahkamlamasa bir necha
takrorlashdan keyin 150 v attli ta ’sirga so‘lak oqm aydt, ya ni o xshash
qo‘zg‘atuvchiningta’siriga shartli refleks tormozlanadi.
Kundalik hayotda farqlovchi tormozlanishning ahamiyati katta. Tajnbasiz
kuchuk hayoti davomida juda ko‘p xatolar qiladi. Katta it esa farqlash hisobiga
xulq-atvorini sharoitdan kelib chiqib amalga oshiradi. Odam atrofdagi voqeyhklarni
nihoyatda nozik farqlaydi. Hattoki, aytilgan so‘zlam ing ohangiga qarab o z
faoliyatini rejalashtiradi.