Abdulla Qodiriy O’tkan kunlar yozg‘uchidan

www.ziyouz.com kutubxonasi 35

O’tkan kunlar (roman). Abdulla Qodiriy

— Taqsir... shu yerlik, marg‘ilonlik.

— Oting nima?
— Taqsir... Homid.
— Nima kasb qilasan?
— Ustakorlik.
— Yaxshi, arzingni gapir?
Homid o‘zining tovshig‘a yasama bir ohang berib arzini boshladi.
— Janobi padari arus shahanshohi Musulmonqul bahodir zamoni adolatlarida ham, — dedi Homid, — qora choponliqlar hanuz tinch yotmay yurtni qipchoq og‘alarig‘a qarshi oyog‘landirmoqchi bo‘ladirlar, ishni yana tadbirsiz qora choponlar qo‘lig‘a olib mamlakatni buzg‘unliqqa solmoqchi bo‘ladirlar... Biz bunday buzu-qilar yolg‘iz Toshkanddagi Azizbek bilan uning yo‘lboshchisi bo‘lg‘an Yusufbek hoji, deb bilgan edik. Biroq ularning urug‘i bizning Marg‘ilong‘a ham sochilg‘an ekan.
Qo‘rboshining ko‘zi ola-kula keldi:
— Nima deysan? U kim ekan Marg‘ilonda?!
— Bittasi mashhur buzuqi toshkandlik Yusufbekning hozirda Marg‘ilonda turg‘uchi o‘g‘li — Otabek ismlik bir yigit, ikkinchisi uning hammaslaki va qayin otasi bo‘lg‘an Mirzakarim qutidor.

— Hali-ya?

— Shundog‘, taqsir.
— Sen bu gapni qayog‘dan bilding?
— Shu kunlarda ularning bir majlislarida bo‘lg‘an edim, taqsir...
— Xo‘sh, xo‘sh, majlisda?
— Majlisda ko‘b gaplar o‘tdi, taqsir, — dedi Homid,— majlisning boshlug‘i bo‘lg‘an Otabek qipchoqlarning zulm va ta’addisini, qipchoqlaridan ishni olmoq uchun Toshkandda Azizbek va o‘z otasi boshliq bilfe’l ish boshlag‘anlarini so‘zlab, Marg‘ilonning ham mundan so‘ng oyoqqa qalqishi kerakligini aytdi... Majlis ahli, ayniqsa Mirzakarim uning so‘zini kuchlab tushdi. Agar bu ishning oldini olinmasa, hukumat va mamlakat uchun natija qo‘rqunchdir, taqsir.
— Majlis kimnikida edi?
Homid tarafidan kutilmagan bir savol. Homid o‘ziga berilgan bu savol qarshisida taraddudlanib qoldi. Chunki majlis o‘rnini aytsa pochchasi bilan jiyani Rahmatning ham qo‘lg‘a tushishlari aniq va buning bilan ul o‘z oyog‘iga bolta qo‘ygan bo‘lar edi. Shu mulohaza yuzasidan ul tutiliqdi:

— Majlis o‘rni yodimda yo‘q, taqsir.

Mantiqsiz bu javobga qarshi qo‘rboshi achchig‘i bilan baqirdi:
— Yodimda yo‘q?!
Homid garangsidi va bir xil siniq tovushda:
— Esimda bo‘lsa ham nozik bir joy edi, taqsir, — dedi.

— Nozik bir joy edimi! — deb qo‘rboshi zaharxanda qildi. — Agar aytmasang o‘sha muttahamlar tiqiladir-g‘an chuqurg‘a sen ham tashlanasan.

— Kechiringiz, taqsir.

Qo‘rboshi yirtqichlardek bo‘kirdi:
— Kechirish yo‘q!
Homid uchun eng keyingi choradan boshqa iloj yo‘q edi — cho‘ntak kavlashka tutindi va yuz mashaqqat bilan yonchig‘ini chiqardi. Yonchiqdan o‘nga yaqin oltinlarni sanoqsizcha olib, qo‘rboshig‘a uzatdi:

— Taqsir... sizga atag‘an nazrimiz edi...