8
1.1. Kinematika
Umumiy holda to‘g‘ri chiziqli harakatning tezligi
tezlanishi
To‘g‘ri chiziqli tekis harakat bo‘lganda
va
To‘g‘ri chiziqli tekis o‘zgaruvchan harakatda bo‘lganda,
quyidagi ifodalar kelib chiqadi:
Bu
tenglamalarda
tezlanish harakat tekis tezlanuvchan bo‘lsa
musbat va tekis sekinlanuvchan bo‘lsa manfiy bo‘ladi.
Egri chiziqli harakatda to‘la tezlanish quyidagiga tengdir:
I. MEXANIKANING FIZIK ASOSLARI
9
bu yerda,
– tangensial tezlanish,
– normal (markazga intilma)
tezlanish bo‘lib
bu yerda,
– harakatning tezligi va –
trayektoriyaning berilgan
nuqtasidagi egrilik radiusi.
Umumiy holda aylanma harakatda burchak tezlik
burchak tezlanish esa
ko‘rinishda bo‘ladi.
Tekis aylanma harakatda burchak tezlik quyidagiga tengdir:
bu yerda,
–
aylanish davri, – aylanish chastotasi, ya’ni vaqt
birligida aylanishlar soni.
Burchak tezlik
chiziqli tezlik
bilan quyidagi munosabat
orqali bog‘langan:
Aylanma harakatda tangensial va normal tezlanishlar quyi-
dagicha ifodalanadi:
10
Ilgarilanma va aylanma harakatning
tenglamalari quyidagi
jadvalda taqqoslangan:
Ilgarilanma
harakat
Aylanma harakat
Tekis harakat
Tekis o‘zgaruvchan harakat
Notekis harakat
Masala yechish namunalari
1.
punktdan chiqqan qayiq haydovchi
kengligi
bo‘lgan daryoni kesib o‘tar
ekan, qayiqni hamma vaqt qirg‘oqqa
nisbatan
burchak ostida yo‘naltiradi
(1.1 – rasm). Agar oqim tezligi
va oqim
qayiqni
puntkdan masofa qo‘yi tomon-
ga olib ketgan bo‘lsa,
qayiqning suvga
1.1 – rasm
nisbatan tezligi
ni aniqlang.
Do'stlaringiz bilan baham: