Abu Rayxon Beruniy ta'lim tarbiya haqida glossariy

Geoid- Asosiy sathiy yuza fikran quruqliklar tagi bo’yicha davom ettirilsa, sathiy
yuza bilan chegaralangan dumaloq shakl hosil bo’ladi.
Parallel – Ekvatordan bir xil uzoqlikda joylashgan nuqtalarni birlashtiruvchi
chiziqlarga parallellar deyiladi. Eng katta parallel ekvator, u yer sharini teng ikkiga, ya’ni
shimoliy va janubiy yarim sharlarga bo’lib turadi.

---

---

3
Geografik o’rin - tarixiy kategoriya bo’lib, u bilan obyektning boshqa obyektga

nisbatan qanday joylashganligi, uning sabablari va omillari to’g’risidagi ma’lumotlarga
asoslangan.
Tekislik – Yer yuzining mutloq balandligi 400 metrgacha bo’lgan tekis qismi
Bosh masshtab – Ekvatorda uzunlik masshtabi bir xil bo’ladi.
Xususiy masshtab – xatolik bilan tasvirlangan maydonlarda, masshtablar
o’zgaruvchanligidir.
Taxeometriya – Tez o’lchash.
Gipsometrik nivlirlash – balandlik havo bosimining o’zgarishi bilan suvning
qaynash temperaturasining o’zgarishi orqali aniqlanadi.
Barometrik nivlirlash – nisbiy balandlik havo bosimining o’zgarishi orvali
aniqlanadi.
Piket – Atrofdagi joyning relyef va situatsiyani to’la tasvirlash yordam beradigan
harakterli nuqtalar.
Yustirovka – matematikaviy shartlar bajarilmay, uni vintlar orqali tuzatishdir.
Nivelir – ikki nuqta orasidagi nisbiy balandlikni shu nuqtalarda vertikal qo’yilgan
reykalardan gorizontal ko’rish nuri orqali olingan sanoqlar yordamida aniqlashdagi
geodezik asbobdir.
Vazn – bir o’lchash o’rta kvadratik xatosining kvadratiga teskari proparsanal
bo’lgan qiymatidir.
Rekognossirovka – topografik plan olishda asoslanadigan geodezik tayanch
punktlarning o’rnini tanlash maqsadida joy ko’zdan kechirilishi va tekshirilishidir.
Re’lif – Yer yuzidagi baland va patliklar tasvirlanishi.