Абулқосимов Чингиз и-83 гурух “Корхона иқтьисодиёти” фанидан Оралиқ назорат Журнал №-3

2-масала
Ускунанинг нархи 10 000 миллион cўм. Февралнинг биринчи ойидан 5 миллион сўмга тенг ускуна ишга туширилган бўлса, биринчи июндан бошлаб 3 миллион сўмга тенг бўлган асбоб-ускуналар ишламай қолди. Ишлаб чиқариш ҳажми 500 минг тонна, 1 тонна учун нарх 10 минг сўм. Корхонанинг ишлаб чиқариш қуввати 550 минг тонна.Ускуналардан фойдаланиш интенсивлик коеффициентини ва ишлаб чиқариш фондларидан фойдаланиш самарадорлигини баҳоланг².


Жавоби:

Ускунадан фойдаланиш интенсивлиги коеффициентини баҳолаш учун ускунанинг ишлаш муддати давомида самарали қувватини ҳисоблашимиз керак:

Самарали қувват = (ишлаб чиқариш ҳажми + ишламай қолиши сабабли йўқолган қувват) / ишлаб чиқариш қуввати
Ишламай қолиш туфайли йўқотилган қувват = (ускунанинг ишламай қолган қиймати / ускунанинг умумий қиймати) * ишлаб чиқариш қуввати * ишламай қолиш вақти
Узилишлар туфайли йўқолган имкониятлар= (3 / 10) * 550,000 * (12 - 6) / 12 = 137,500 тонна
Самарали имкониятлар = (503,000 + 137,500) / 550,000 = 1.03
Ускунадан фойдаланиш интенсивлиги коеффициенти-бу самарали қувватнинг лойиҳалаштирилган қувватга нисбати:
Ускунадан фойдаланиш интенсивлиги коеффициенти = самарали қувват / мўлжалланган қувват = 1,03 / 1 = 1,03
Ишлаб чиқариш фондларидан фойдаланиш самарадорлигини баҳолаш учун ялпи маҳсулотнинг асосий воситалар қийматига нисбатини ҳисоблашимиз керак:
Ишлаб чиқариш фондларидан фойдаланиш самарадорлиги = ялпи маҳсулот / асосий воситаларнинг қиймати
Асосий воситаларнинг қиймати-бу фойдаланишга топширилган ускунанинг нархи:
Асосий воситаларнинг қиймати = 5 млн
Ишлаб чиқариш фондларидан фойдаланиш самарадорлиги = 503,000 * 10 / 5,000,000 = 1.006
Шунинг учун ускунадан фойдаланиш интенсивлиги коеффициенти 1,03 ва ишлаб чиқариш фондларидан фойдаланиш самарадорлиги 1,006 ни ташкил қилади
3-масала
2021 йилда сотилган маҳсулот ҳажми 64 млн.сўм, айланма маблағларнинг ўртача йиллик қиймати – 0,256 млн. сўмни ташкил этди. 2022 йилда сотилган маҳсулот ҳажми ўзгармаган. Айланма маблағларнинг айланма коеффициенти йилига 5 мартага камайган. Берилган маълумотларга асосан 2022 йилда айланма маблағларнинг ўртача йиллик миқдори қандай ўзгарганлигини аниқланг³.


Жавоби:

Айланма маблағларнинг айланиш коеффициенти сотилган маҳсулот ҳажмининг айланма маблағларнинг ўртача йиллик қийматига нисбати сифатида ҳисобланади:

Товар айланмаси нисбати = сотилган маҳсулотлар ҳажми / айланма маблағларнинг ўртача йиллик қиймати

2021 йилда айланма коеффициентини қуйидагича ҳисоблаш мумкин:

Товар айирбошлаш коеффициенти = 64 млн. сўм / 0,253 млн. сўм = 253,55

2022 йилда товар айирбошлаш коеффициенти йилига 5 баравар камайди, яъни у аввалги қийматининг 1/5 қисмигача камайди:

Янги айланмаси нисбати = 253.55 / 5 = 50.71

2022 йилда айланма маблағларнинг ўртача йиллик қийматини топиш учун биз айланма коеффициент формуласини қайта тартиблашимиз ва айланма маблағларни ҳал қилишимиз мумкин:

Айланма маблағларнинг ўртача йиллик қиймати = сотилган маҳсулотлар ҳажми / айланма нисбати

Айланма маблағларнинг ўртача йиллик қиймати = 64 млн. сўм / 50,71 = 1,263 млн. сўм

Шунинг учун айланма маблағларнинг ўртача йиллик миқдори 1,263 йилда 2022 млн. сўмгача ошди.